Τι ήχο έκαναν οι δεινόσαυροι;

Τείνουμε να πως οι δεινόσαυροι έβγαζαν βρυχηθμούς που κάνουν το έδαφος να τρέμει, αλλά οι τελευταίες έρευνες δείχνουν ότι αυτό είναι πιθανώς λάθος.

«Θα το αισθανόσασταν περισσότερο από ό,τι θα το ακούγατε – ένας βαθύς, σπλαχνικός παλμός, που αναδύεται από κάπου πέρα από το πυκνό φύλλωμα. Σαν το βουητό μιας σειρήνας ομίχλης, θα δονούταν στο στήθος σας και θα σηκωνόταν η τρίχα στον σβέρκο σας», περιγράφει ο παλαιοντολόγος Tom Williamson.

Στα πυκνά δάση της Κρητιδικής περιόδου, αυτός ο ήχος θα ήταν τρομακτικός.

Ποικιλία δεινοσαύρων, ποικιλία ήχων

Οι δεινόσαυροι κυριάρχησαν στον πλανήτη για περίπου 179 εκατομμύρια χρόνια και είχαν τεράστια ποικιλία σε μέγεθος και σχήμα. Από τον μικροσκοπικό Albinykus, βάρους λιγότερο από ένα κιλό, έως τον γιγαντιαίο τιτανοσαύρο Patagotitan mayorum, που ζύγιζε πάνω από 70 τόνους.

Αυτή η ποικιλία σήμαινε και ποικιλία στους ήχους που παρήγαγαν. Όμως, το πρόβλημα είναι ότι ο ήχος δεν απολιθώνεται. Δεν έχουμε δηλαδή άμεσες αποδείξεις για το πώς ακούγονταν, και βασιζόμαστε σε υποθέσεις, αναλύσεις των οστών και σύγκριση με σύγχρονα ζώα.

Η ψηφιακή φωνή του Parasaurolophus

Μια πολύ σημαντική ανακάλυψη έγινε το 1995, όταν βρέθηκε στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Νέου Μεξικού ένα σχεδόν ολόκληρο κρανίο του Parasaurolophus, ενός δεινόσαυρου με έναν χαρακτηριστικό λοφίο στην κορυφή του κεφαλιού του.

Χρησιμοποιώντας αξονική τομογραφία, οι επιστήμονες δημιούργησαν μια ψηφιακή προσομοίωση της εσωτερικής δομής αυτού του λοφίου. Όπως περιγράφει ο Williamson, ο ήχος που προέκυψε ήταν «εξωπραγματικός» και προσομοίαζε περισσότερο σε βαθύ βουητό που αντηχεί, παρά σε βρυχηθμό.

Η επιστημονική εξήγηση είναι ότι ο αέρας που φυσούσε μέσα από τον λοφίο δημιουργούσε ηχητικά κύματα όπως όταν φυσάμε πάνω από το στόμιο μιας κανάτας, παράγοντας έναν ιδιαίτερο ήχο.

Οι δεινόσαυροι ήταν «άλαλοι»;

Δεν είχαν όμως όλοι οι δεινόσαυροι λοφίο ή ειδικά όργανα για την παραγωγή ήχου. Στην πραγματικότητα, δεν έχουμε απολιθωμένα στοιχεία που να αποδεικνύουν την ύπαρξη φωνητικών κοιλοτήτων στους περισσότερους από αυτούς. Κάποιοι επιστήμονες θεωρούν ότι μπορεί να ήταν «άλαλοι» ή να επικοινωνούσαν με ήχους πολύ διαφορετικούς από τους βρυχηθμούς.

Η παλαιοντολόγος Julia Clarke από το Πανεπιστήμιο του Τέξας ανακάλυψε κάτι εντυπωσιακό: σε ένα απολιθωμένο πουλί από την εποχή των δεινοσαύρων, το Vegavis iaai, βρέθηκαν ορυκτοποιημένοι δακτύλιοι ενός συρίγγου — του οργάνου που παράγει ήχο στα πουλιά.

Αυτό δείχνει πως το όργανο που παράγει ήχο στα πτηνά μπορεί να απολιθωθεί, κι επομένως η απουσία του στα περισσότερα απολιθώματα δεινοσαύρων πιθανόν να είναι πραγματική και όχι αποτέλεσμα έλλειψης δεδομένων.

Η φωνή του Pinacosaurus

Ένα από τα λίγα απολιθωμένα φωνητικά όργανα που έχουν βρεθεί σε μη πτηνό δεινόσαυρο είναι του Pinacosaurus grangeri, ενός θωρακισμένου δεινοσαύρου με ουρά-ρόπαλο, που ζούσε πριν από περίπου 80 εκατομμύρια χρόνια.

Η μελέτη των απολιθωμάτων δείχνει ότι ο Pinacosaurus πιθανότατα παρήγε «δυνατές, εκρηκτικές κραυγές και σύνθετες φωνητικές εκφράσεις», αποδεικνύοντας ότι κάποιοι δεινόσαυροι είχαν πιο πολύπλοκες ικανότητες φωνητικής επικοινωνίας.

Πιθανότητα ήχων με κλειστό στόμα

Η Clarke καταλήγει πως οι δεινόσαυροι σχεδόν σίγουρα δεν βρυχόντουσαν όπως τα μεγάλα θηλαστικά σήμερα, αλλά μάλλον παράγαν ήχους με το στόμα κλειστό, φουσκώνοντας τους μαλακούς ιστούς του λαιμού τους.Κάτι παρόμοιο με γουργούρισμα.

Επίσης, ο ήχος με ανοιχτό στόμα θα ήταν επιθετικός και σπάνιος, καθώς θα προειδοποιούσε το θήραμα ή τους ανταγωνιστές, κάτι που δεν εξυπηρετεί πάντα τα αρπακτικά.

«Οι ταινίες Jurassic Park έχουν κάνει λάθος», γελάει ο Clarke.

«Πολλές από τις πρώτες ανακατασκευές των δεινοσαύρων έχουν επηρεαστεί από αυτό που σήμερα συνδέουμε με τρομακτικούς ήχους από μεγάλα θηλαστικά αρπακτικά όπως τα λιοντάρια. Στις ταινίες Jurassic Park χρησιμοποίησαν μερικές φωνές κροκοδείλων για τους μεγάλους δεινόσαυρους, αλλά στην οθόνη οι δεινόσαυροι έχουν το στόμα τους ανοιχτό σαν λιοντάρια που βρυχώνται. Δεν θα το έκαναν αυτό, ειδικά όχι πριν επιτεθούν ή φάνε το θήραμά τους. Τα αρπακτικά δεν το κάνουν αυτό – θα προειδοποιούσε τα άλλα ζώα που βρίσκονται κοντά ότι έχουν βρει τροφή και θα προειδοποιούσε τα θηράματά τους ότι είναι εκεί».

Τα αυτιά των δεινοσαύρων: τι άκουγαν;

Μελέτες των κρανίων δεινοσαύρων έχουν δώσει πληροφορίες και για την ακουστική ικανότητά τους.

 Οι δεινόσαυροι είχαν μόνο το αναβολέα στο μέσο αυτί τους, σε αντίθεση με τα θηλαστικά που έχουν τρία οστά, και γι’ αυτό πιθανώς άκουγαν ένα πιο περιορισμένο φάσμα συχνοτήτων.

Από την άλλη, μια λεπτομερής μελέτη ενός είδους τυραννόσαυρου αποκάλυψε ότι είχε ασυνήθιστα μακριούς κοχλιακούς αγωγούς, κάτι που υποδηλώνει ότι μπορούσε να ακούσει πιο τσιριχτούς ήχους από πολλούς άλλους δεινόσαυρους.

Ο ερευνητής Bhart-Anjan Bhullar πιστεύει πως αυτή η ικανότητα συνδέεται με τη γονική φροντίδα και τη χρήση φωνητικών κλήσεων από τα μικρά δεινοσαυράκια για να προσελκύουν την προσοχή των γονιών τους.

Άρα, θα μπορούσαν οι νεαροί δεινόσαυροι να κελαηδούσαν στις φωλιές τους για να τραβήξουν την προσοχή των γονιών τους, όπως κάνουν σήμερα τα νεογνά πουλιά; Ο Bhullar πιστεύει ότι είναι πιθανό.

Μακριά από την ανθρώπινη αντίληψη

Η ικανότητα να ακούνε και να παράγουν πολλούς διαφορετικούς ήχους είχε μεγάλη σημασία. Μπορούσε να βοηθήσει στην ανίχνευση αρπακτικών, στην εύρεση θηραμάτων, αλλά και στην επικοινωνία μεταξύ των δεινοσαύρων.

Γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον κάποιοι δεινόσαυροι ίσως κυνηγούσαν σε αγέλες, οπότε η επικοινωνία θα ήταν απαραίτητη για το συντονισμό και την επιβίωσή τους.

Οι περισσότερες βροντερές κραυγές που φανταζόμαστε είναι συχνότητες πολύ χαμηλές για να τις ακούσει το ανθρώπινο αυτί.

Πρόκειται για υπέρηχους που ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις, ιδανικούς για ζώα γιγαντιαίου μεγέθους.

Η Julia Clarke εξηγεί: «Υπάρχει σχέση ανάμεσα στο μέγεθος του σώματος και τη συχνότητα του ήχου που παράγουν. Οι δεινόσαυροι δεν παρήγαγαν ήχους που μπορεί να ακούσει ο άνθρωπο».

«Αλλά θα τους αισθανόσουν».