Ο εθισμός του αιώνα

Το γλυπτό της τωρινής ψηφιακής εποχής είναι μάλλον αυτό της φωτογραφίας, στο Aμστερνταμ. Να ξεκαθαρίσω: Ζω από την τεχνολογία, δουλεύω από το smartphone, δεν είμαι τεχνοφοβικός, ελπίζω στα επιτεύγματα της λογισμικής τεχνικής για τον άνθρωπο και την κοινωνία. Το μείζον όμως σήμερα είναι αυτό που απεικονίζει ο γλύπτης στην Ολλανδία: σώματα διπλανά, σώματα χωρίς επαφή, σκυμμένα, βυθισμένα στους κόσμους της οθόνης τους.

Είμαστε δίπλα, κοντά, αλλά δυστυχώς παραχωρούμε (ή μάλλον «εκχωρούμε») τον εαυτό μας στα δίκτυα και καθόλου στον διπλανό μας (στο παιδί, στον γονιό, στον φίλο). Ο εθισμός είναι ανεκτός και μάλιστα αυξανόμενος επειδή γίνεται μαζικός μέσα από την πλασματική εξατομίκευση των social media και των περιηγήσεων σε πλατφόρμες.

«Ας μείνομε και λίγο ανεξάρτητοι, δίχως να σκλαβωθούμε ούτε σε μιαν αλήθεια ούτε σε κάποια πλάνη»
Κοσμάς Πολίτης

Πέρα από την εργασιακή απασχόληση, πέρα από την τεράστια ταχύτητα επίλυσης προβλημάτων, αύξησης αποτελεσματικότητας, συμβολής σε θέματα ατομικής υγείας και δημόσιας ασφάλειας, το smartphone είναι εργοστάσιο που κατέβασε ο καπιταλισμός στην παλάμη μας.

Και όταν δεν βγάζουμε εμείς λεφτά μέσω αυτού, όταν δεν επικοινωνούμε με τον συνάνθρωπο ή δεν συμμετέχουμε σε μια κοινότητα, όταν απλά σερφάρουμε και αφήνουμε ψηφιακά ίχνη, τότε μας αποσπούν υπεραξία άλλοι.

Το ψυχοπαθολογικό υπόβαθρο όμως του εθισμού στην εμβύθιση στα δίκτυα είναι άξιο αναφοράς. Κρυβόμαστε, χανόμαστε ή ξεφεύγουμε άραγε από την πραγματικότητα όταν χαζεύουμε στα μέσα σαν να κάνουμε μπανιστήρι;

Αρκετοί «έφυγαν» από την κοινωνία και «μετακόμισαν» στο smartphone. Εχετε αναλογιστεί, υποθέτω, πόσοι και πόσες «δεν ζουν» τη στιγμή αλλά την απαθανατίζουν ώστε να την κάνουν story στο instagram ή post στο facebook.

Στο παγκάκι του γλυπτού απεικονίζεται το κρυφό δράμα της ανθρωπότητας: η μαζική απόδρασή της στο συμβολικό ώστε να μη δυσφορεί στο πραγματικό (της οικονομίας, του πολέμου, του θανάτου). Σκυμμένος στην οθόνη «ανήκεις» στην ίδια τάξη με όλους. Ανήκεις στην κοινότητα της δήθεν ακηδεμόνευτης ψηφιακής κοινότητας που εσύ (δήθεν) επιλέγεις να ανήκεις. Τα σώματα και οι ψυχές των ανθρώπων, ολοένα και πιο παγωμένα όπως στο παγκάκι του γλύπτη στο Aμστερνταμ, θα παραμείνουν απομονωμένα αν και διπλανά. Θα ζούμε μόνοι δίπλα στους άλλους, καθυποταγμένοι στη βιοπολιτική της υπερπληροφόρησης, της ελεύθερης δήθεν πρόσβασης στα πάντα και με τα πάντα.

Μόνο που οι τάξεις δεν καταργούνται με το σκύψιμο στις οθόνες. Ο σερβιτόρος πληκτρολογεί την παραγγελία και ο τραπεζίτης την πώληση των ομολόγων: ο καπιταλισμός έφτασε στο σημείο να κάνει να συμβαίνουν αυτά στον ίδιο παραγωγικό συντελεστή, στην ίδια οθόνη.

Το μόνο που μένει αν θέλουμε να μην ακουμπήσει όλο τον βίο μας αυτή η «άσκοπη εμβύθιση», έξω και πέρα από τη χρήση της τεχνολογίας επαγγελματικά και βιοποριστικά, είναι να θυμηθούμε τον Καβάφη:

Πρόσθεσις

«Αν ευτυχής ή δυστυχής είμαι δεν εξετάζω.

Πλην ένα πράγμα με χαράν στον νου μου πάντα βάζω -

που στην μεγάλη πρόσθεσι (την πρόσθεσί των που μισώ)

που έχει τόσους αριθμούς, δεν είμ’ εγώ εκεί

απ’ τες πολλές μονάδες μια. Μες στ’ ολικό ποσό

δεν αριθμήθηκα. Κι αυτή η χαρά μ’ αρκεί»