Αμυντικές δαπάνες: Πώς η ΕΕ φέρνει από την πίσω πόρτα το 5% του ΝΑΤΟ έως το 2028 και όχι έως το 2035

Με δύο αποφάσεις – φωτιά για τον ελληνικό κρατικό προϋπολογισμό -ο συνδυασμός των οποίων πρεσάρει για (σχεδόν) διπλασιασμό των αμυντικών δαπανών έως το 2028 (και όχι έως το 2035)- στο χαρτοφύλακα του έφυγε την περασμένη εβδομάδα (και συγκεκριμένα στο 4ήμερο μεταξύ 24ης – 27ης Ιουνίου 2025), ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, από τη Χάγη και τις Βρυξέλλες, όπου πραγματοποιήθηκε η σύνοδος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ αντίστοιχα.

Η μία απόφαση είναι εκείνη της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ (Χάγη, 24 – 25 Ιουνίου 2025), στην οποία συμφωνήθηκε η αύξηση των αμυντικών δαπανών των χωρών – μελών του στο 5% του ΑΕΠ τους έως το 2035. Η δεύτερη απόφαση είναι εκείνη της συνόδου κορυφής της ΕΕ (Βρυξέλλες, 26 – 27 Ιουνίου 2025), στην οποία ύπηρξε κάλεσμα τα κράτη μέλη (σ.σ. της ΕΕ που’ ναι μέλη του ΝΑΤΟ) να συντονίσουν μεταξύ τους την εφαρμογή των σχετικών δεσμεύσεων» της συνόδου του ΝΑΤΟ.

Μ΄άλλα λόγια, η ΕΕ -και επίσημα- αποδέχεται την δέσμευση χωρών – μελών της για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ την επόμενη δεκαετία και συγκεκριμένα για το διάστημα 2025 – 2035.

Αυτή τη στιγμή ο μέσος όρος των αμυντικών δαπανών των χωρών – μελών της ΕΕ ανέρχεται πέριξ του 2%.

Αυτό σημαίνει πως η ΕΕ, μέσω του καλέσματος για εφαρμογή των δεσμεύσεων απέναντι στο ΝΑΤΟ, υποστηρίζει και την αύξηση των αμυντικών δαπανών των χωρών – μελών της κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες. Δηλαδή, υποστηρίζει τον υπερδιπλασιασμό τους.

Και για αυτό το σκοπό – στα πλαίσια της σχετικής απόφασης της Συνόδου Κορυφής του Μαρτίου 2025 – παράσχει δύο βασικά εργαλεία:

1. Τη ρήτρα διαφυγής για αύξησης των αμυντικών δαπανών σε εθνικό επίπεδο έως και κατά 1,5% του ΑΕΠ για το διάστημα 2025 – 2028
2. Τη σύσταση του ευρωπαϊκού πολεμικού ταμείου (SAFE) μέσω του οποίου θα μπορούσαν να δοθούν χαμηλότοκα δάνεια στα κράτη – μέλη της ΕΕ.

Πώς η ρήτρα διαφυγής για τις αμυντικές δαπάνες «επιβάλλει» το 5% σε τρία και όχι δέκα χρόνια

Ξεκινώντας από το δεύτερο εργαλείο, παραμένει αρκετά ασαφές (σ.σ. και παραμείνει ασαφές έως τον Οκτώβριο του 2025), πώς (δηλαδή με ποια κονδύλια) θα γεμίσουν οι «δεξαμενές» του SAFE.

Όσον αφορά το πρώτο εργαλείο (ρήτρα διαφυγής), επισημαίνεται πως έχει ισχύ έως και το 2028. Αυτό σημαίνει πως μόνο μέχρι τότε δίδεται η δυνατότητα εξαίρεσης της αύξησης των αμυντικών δαπανών (έως 1,5% του ΑΕΠ σε ετήσια βάση) από το όριο δαπανών που προβλέπει το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας.

Έτσι, οι χώρες – μέλη του ΝΑΤΟ και ταυτόχρονα της ΕΕ, οι οποίες έχουν δεσμευθεί στην αύξηση των αμυντικών δαπανών τους στο 5%, θα μπορούν να το κάνουν αυτό -χωρίς επιπτώσεις στο όριο δαπανών τους (κάτι που θα τις χτυπούσε το καμπανάκι της «διαδικασίας του ελλείμματος»…) μέχρι το 2028.

Με τον χρονικό περιορισμό τον οποίο έχει επιβάλλει η ΕΕ στην ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής (σ.σ. μέχρι το 2028) ενθαρρύνει την επίτευξη του στόχου του 5% έως το …2028 και όχι έως το 2035, καθώς όποια αύξηση των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό του ΑΕΠ μετά το 2028 θα λαμβάνεται υπόψην στο όριο δαπανών και έτσι θα επιβαρύνει το δημοσιονομικό προφίλ κάθε χώρας – μέλος της.

Το 2028 μόνο…τυχαία χρονολογία δεν είναι, καθώς το 2029, όπως προβλέπει η απόφαση της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ, θα γίνει το μεγάλο ενδιάμεσο check up της πορείας προς το 5% έως το 2035.

Εξάλλου, ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, σε μία από τις δημόσιες παρεμβάσεις του, κατά την πρόσφατη σύνοδο, δηλώσεπως  «θα υπάρξουν τεράστιες επιπλέον αμυντικές δαπάνες τα επόμενα τρία έως πέντε χρόνια».

Από την άλλη μεριά, στελέχη του οικονομικού επιτελείου με τα οποία ήλθε σε επαφή το newsit.gr, αναφέρουν πως η Ελλάδα, καθώς ξεκινά από υψηλότερη αφετηρία (δηλαδή με αμυντικές δαπάνες στο 3% του ΑΕΠ, σύμφωνα με το ΝΑΤΟ) σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες – μέλη δεν θα έχει τα επόμενα 1 – 2 χρόνια τόσο μεγάλη πίεση από το ΝΑΤΟ για την επίτευξη του 5%.

Αυτό, όμως, δεν θα πιεστεί ενδεχομένως εμμέσως και η Ελλάδα να «τρέξει» με ταχύτερους ρυθμούς  την αύξηση των αμυντικών δαπανών της, προκειμένου να κάνει χρήση της ευνοϊκής ρύθμισης της ρήτρας διαφυγής. 

Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελεχών του οικονομικού επιτελείου, με τους οποίους ήλθε σε επαφή το newsit.gr, προκειμένου να φτάσουν οι ελληνικές αμυντικές δαπάνες από το 3% στο 5% απαιτούνται σωρευτικά 25 δισ. ευρώ (με σταθερές τιμές 2025) πέρα από τα 25 δισ. ευρώ για το νέο εξοπλιστικό πρόγραμμα που εξήγγειλε η κυβέρνηση τον Απρίλιο του 2025.

Σε αυτήν την περίπτωση, πέρα από τις πιέσεις οι οποίες θα ασκηθούν στον κρατικό προϋπολογισμό -μαζί και στα σενάρια για εκτεταμένα νέα μόνιμα μέτρα ελάφρυνσης («πακέτο ΔΕΘ» κλπ), γιγάντιες θα είναι πιέσεις και στο ολοένα και πιο ελλειμματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της χώρας, καθώς μία τόσο απότομη αύξηση των αμυντικών δαπανών δεν μπορεί να καλυφθεί από παραγγελίες στο εξωτερικό και συγκεκριμένα στις ΗΠΑ.

Απανωτά χτυπήματα στην ευρωπαϊκή βιομηχανία

Εξάλλου, ο ίδιος ο πρόερδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, την περασμένη Παρασκευή (27.6.25), αμέσως μετά το πέρας της συνόδου κορυφής, όχι μόνο παραδέχτηκε την παραπάνω άποψη, αλλά θεώρησε πως έτσι θα ηρεμήσουν οι ΗΠΑ, καθώς μέσω της αύξησης των εξαγωγών της στην ΕΕ (σ.σ. όπλα) θα μειωθεί το εμπορικό τους έλλειμμα και έτσι οι απαιτήσεις τους για αύξηση των δασμών.

Kαι αυτό την ώρα που από σήμερα (30.6.25) ξεκινά αντίστροφα μέτρηση 9 ημερών (σ.σ. μέχρι 9 Ιουλίου 2025) για τη λήξη της 3μηνης προθεσμίας που έθεσε ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, στην ΕΕ για να υπάρξει «συναινετική» συμφωνία για τους δασμούς, υπό την δαμόκλειο σπάθη της απειλής συντελεστών ακόμα και …50%.

Όπως αναφέρουν διπλωματικοί κύκλοι στο newsit.gr ο συντελεστής 10%, ο οποίος ισχύει από τις 9 Απριλίου 2025 θα πρέπει να θεωρείται «δεδομένο» ότι θα ισχύσει σε κάθε περίπτωση.

Συνεπώς, η ευρωπαϊκή οικονομία και ιδιαίτερα η βιομηχανία αναμένεται να συνεχίσει και μελλοντικά να πληρώνει το «πέναλτι» του 10% (υπό τη μορφή δασμών) στις εξαγωγές τους στις  ΗΠΑ.

Ένα ακόμη πέναλτι θα πληρώσει από το γεγονός ότι έχει ακριβύνει το ευρώ λόγω της ανατιμίμησης του έναντι του δολαρίου.

Ένα μη εκτιμημένο (προς το παρόν) έμμεσο πέναλτι από την αναμενόμενη μαζική εισβολή φθηνών κινεζικών προϊόντων (τα οποία θα αναζητήσουν την διέξοδο στην ευρωπαϊκή αγορά απέναντι στο αμερικανικό τείχος), καθώς και άλλο ένα πέναλτι από τη μαζική εισβολή αμερικανικών οπλικών συστημάτων οδηγώντας σε πληθωριστικές πιέσεις αλλά και σε επιδείνωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Και αυτό την ίδια ώρα που στις Βρυξέλλες -και στην Αθήνα- η κεντρική γραμμή είναι η υποστήριξη της βιομηχανίας, καταρχάς της αμυντικής.