«Βόμβα» στην ελληνική οικονομία από τους δασμούς των ΗΠΑ – Σενάρια κινδύνου για το 40% των εσόδων από υπηρεσίες

Μπορεί οι απευθείας εμπορικές σχέσεις Ελλάδας – ΗΠΑ να είναι περιορισμένες, όμως ένα κύμα δασμών από την Ουάσινγκτον προς την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) φέρνει έμμεσους κινδύνους για την ελληνική οικονομία, με την Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) να θέτει στο επίκεντρο των ανησυχιών της τον πιο πολύτιμο εξαγωγικό τομέα της χώρας: τη ναυτιλία.

Στο πλαίσιο της Έκθεσης Νομισματικής Πολιτικής 2025, η ΤτΕ εκτιμά ότι η ναυτιλία συνεισφέρει το 40% των συνολικών εσόδων της Ελλάδας από υπηρεσίες, καθιστώντας τον κλάδο κρίσιμο για το εξωτερικό ισοζύγιο. Με αυτή την εξάρτηση, οποιαδήποτε διεθνής αναταραχή στο εμπόριο, όπως για παράδειγμα με τον πόλεμο των δασμών που ξεκίνησε ο Ντόναλντ Τραμπ, μπορεί να μεταφραστεί σε τεράστιες απώλειες εσόδων, ακόμα και χωρίς άμεση ελληνική εμπλοκή στα μέτρα.

Η Τράπεζα προειδοποιεί ότι η επιβράδυνση του παγκόσμιου εμπορίου – ως συνέπεια της αυξανόμενης γεωοικονομικής έντασης και των αμερικανικών δασμών– ενδέχεται να πλήξει σοβαρά τις θαλάσσιες μεταφορές, τόσο σε επίπεδο όγκου όσο και εσόδων. Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο σύνθετη αν ληφθούν υπόψη οι νέες αμερικανικές πολιτικές που επηρεάζουν τη διεθνή ναυσιπλοΐα, όπως τα επιπλέον τέλη και έλεγχοι σε πλοία κινεζικής κατασκευής που προσεγγίζουν αμερικανικά λιμάνια ή ακόμα και η γεωπολιτική αναταραχή που μαίνεται στην Ερυθρά Θάλασσα και στο Στενό του Ορμούζ.

Οι επιπτώσεις από τέτοιες κινήσεις, αν γενικευθούν, μπορούν να διαταράξουν δρομολόγια, να αυξήσουν τα λειτουργικά κόστη και να οδηγήσουν σε απώλεια ανταγωνιστικότητας για πλοιοκτήτες που δραστηριοποιούνται σε παγκόσμιες γραμμές.

Η ανάλυση της ΤτΕ περιλαμβάνει τρία σενάρια σε σχέση με τον εμπορικό πόλεμο. Στο δυσμενές σενάριο, η ελληνική οικονομία ενδέχεται να δει το ΑΕΠ να μειώνεται κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες, τις επενδύσεις να κάνουν «βουτιά» 4,5 μονάδων, ενώ και η απασχόληση προβλέπεται να υποχωρήσει κατά 0,4 μονάδες. Αντιθέτως, το ήπιο σενάριο προβλέπει ελαφρώς θετικές επιδράσεις, κυρίως μέσω της ενίσχυσης των καθαρών εξαγωγών.

Ωστόσο, όπως προειδοποιεί η Τράπεζα, δεν είναι οι δασμοί καθαυτοί που τρομάζουν, αλλά η αβεβαιότητα που πυροδοτούν: επενδυτές που παγώνουν σχέδια, εμπορικές ροές που ανακατανέμονται, ναυτιλιακές στρατηγικές που αναπροσαρμόζονται εντός ενός «θολού» περιβάλλοντος.

Με την ελληνική ναυτιλία να αποτελεί πυλώνα για την εξωστρέφεια και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, η Τράπεζα της Ελλάδος υπενθυμίζει ότι η χώρα δεν είναι άτρωτη απέναντι στις αναταράξεις του διεθνούς συστήματος.

Ποιες οι συνέπειες για το ελληνικό εμπόριο

Παρά το γεγονός ότι οι άμεσες επιπτώσεις των δασμών που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ στην Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζονται περιορισμένες για το ελληνικό εξωτερικό εμπόριο, η έμμεση επίδραση μπορεί να αποδειχθεί πολύ πιο σοβαρή.

Η αξία των ελληνικών εξαγωγών αγαθών προς τις ΗΠΑ ανέρχεται μόλις στο 4,8% του συνόλου και αντιστοιχεί σε περίπου 1% του ΑΕΠ. Τα βασικά προϊόντα που εξάγονται είναι τρόφιμα (τυρί, φρούτα, ελαιόλαδο), καύσιμα και βιομηχανικά προϊόντα. Την ίδια ώρα, το συνολικό ισοζύγιο αγαθών και υπηρεσιών με τις ΗΠΑ είναι πλεονασματικό, χάρη στις εισπράξεις από υπηρεσίες, και ανήλθε στο 1,2% του ΑΕΠ το 2024.

Οι σημαντικότερες όμως απειλές εντοπίζονται σε έμμεσους διαύλους, κυρίως μέσω της Ευρωζώνης. Περίπου το 42% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών και το 34% των εξαγωγών υπηρεσιών κατευθύνονται σε χώρες της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα οποιαδήποτε ύφεση εκεί να χτυπά αμέσως την ελληνική εξαγωγική δραστηριότητα. Η μείωση της εξωτερικής ζήτησης στην ΕΕ, ειδικά για ενδιάμεσα προϊόντα και τουρισμό, αναμένεται να επιβαρύνει το ΑΕΠ της Ελλάδας.

Τέλος, το ισοζύγιο αγαθών Ελλάδας–ΗΠΑ επιδεινώθηκε το 2024, παρουσιάζοντας έλλειμμα 101 εκατ. ευρώ έναντι πλεονάσματος 128 εκατ. ευρώ το 2023. Η επιβάρυνση προήλθε κυρίως από την αύξηση εισαγωγών καυσίμων – κυρίως φυσικού αερίου – από τις ΗΠΑ.

Παρά το γεγονός ότι οι επιπτώσεις σε πρώτη φάση δεν προκαλούν «σοκ», η ελληνική οικονομία παραμένει εκτεθειμένη στις δευτερογενείς συνέπειες του παγκόσμιου εμπορικού προστατευτισμού – ειδικά μέσω της ναυτιλίας και του τουρισμού, που αποτελούν πάνω από το 40% των συνολικών εξαγωγών υπηρεσιών της χώρας. Αν συνεχιστεί ή κλιμακωθεί η αναδιάρθρωση των εμπορικών ροών, οι επιπτώσεις αυτές ενδέχεται να ενταθούν.