Το πρόβλημα του Ιράν δεν επιλύεται «μια και έξω»

Η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να βομβαρδίσει την ιρανική πυρηνική εγκατάσταση στο Φορντό δεν θα μπορούσε να έχει καλύτερη έκβαση. Επιχειρησιακά, ήταν άψογη, και η αντίδραση που προκάλεσε από την πλευρά του Ιράν ήταν η καλύτερη που θα μπορούσε να ελπίζει ο Αμερικανός πρόεδρος, χωρίς θύματα και με σκοπό την αποκλιμάκωση. Το σημαντικότερο απ’ όλα είναι ότι ο Τραμπ στη συνέχεια επιχείρησε να ωθήσει το Ισραήλ και την Τεχεράνη σε μια κατάπαυση του πυρός. Όπου πρέπει, αξίζουν συγχαρητήρια.

Και όμως, το θέμα δεν έχει λήξει. Θα υπάρξουν και άλλες δύσκολες αποφάσεις που θα πρέπει να λάβει ο Λευκός Οίκος, με βαθιές επιπτώσεις για την αποτροπή της πυρηνικής διάδοσης.

Το πρόβλημα εδώ δεν είναι ότι η εκεχειρία που ανακοινώθηκε το βράδυ της Δευτέρας παραβιάστηκε μέσα σε λίγες ώρες. Αυτό δεν είναι σπάνιο – και, στην προκειμένη περίπτωση, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να παγιωθεί τις επόμενες ημέρες. Το Ισραήλ έχει εξαντλήσει, αν όχι όλους, τους περισσότερους στόχους του και το Ιράν ξεμένει από τρόπους να απαντήσει με ουσιαστικό τρόπο χωρίς να θέσει σε κίνδυνο την επιβίωση του καθεστώτος του. Παρ’ όλα αυτά, δεν βρισκόμαστε εκεί που λέει ο Τραμπ.

Ο Τραμπ λέει πως η εκεχειρία του θα κρατήσει για πάντα, αλλά δεν πρόκειται να υπάρξει ποτέ ειρήνη διαρκείας μεταξύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας και του Ισραήλ. Χωρίς αμφιβολία, ο Ανώτατος Ηγέτης Αλί Χαμενεΐ και οι πολιτικά ισχυροί στρατηγοί του θα χρειαστούν χρόνο για να ανασυγκροτηθούν και να επουλώσουν τις πληγές τους. Έχουν υποστεί μια σοβαρή στρατιωτική ταπείνωση και θα υπάρξει κάποιας μορφής λογοδοσία στο εσωτερικό. Όμως η εχθρότητα προς το Ισραήλ είναι ενσωματωμένη στο πολιτικό τους DNA. Δεν γίνεται τίποτα «μια και έξω» εδώ.

Ούτε βέβαια έχει εξαφανιστεί από προσώπου γης το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, όπως ισχυρίζεται ο Τραμπ. Έστω ότι όλος ο εξοπλισμός εμπλουτισμού στα σημεία που βομβάρδισαν οι ΗΠΑ και το Ισραήλ τις τελευταίες δέκα ημέρες καταστράφηκε. Αυτό είναι κάτι που μέχρι στιγμής γνωρίζουν μόνο οι Ιρανοί, αλλά φαίνεται πολύ πιθανό. Το ζήτημα, όμως, ανέκαθεν ήταν ότι το Ιράν έχει τη γνώση και τη δυνατότητα να αντικαταστήσει οτιδήποτε καταστρέφεται.

Δεν γνωρίζουμε, επίσης, πού βρίσκεται το απόθεμα ουρανίου του Ιράν εμπλουτισμένο σε ποσοστό 60%, που απέχει ελάχιστα από το επίπεδο οπλικής χρήσης. Ούτεκαν η Μοσάντ μπορεί να είναι σίγουρη ότι δεν υπάρχουν άλλες εγκαταστάσεις που δεν χτυπήθηκαν επειδή απλώς δεν ήταν γνωστές. Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους λόγους για τους οποίους οι προηγούμενοι πρόεδροι των ΗΠΑ απέφευγαν να βομβαρδίσουν το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, προτιμώντας να κερδίζουν καθυστερήσεις και ορατότητα μέσω της διπλωματίας.

Με άλλα λόγια, ο κίνδυνος να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικό οπλοστάσιο παραμένει. Θα συνεχίσει να υφίσταται έως την ημέρα που είτε το παρόν καθεστώς είτε ένα διάδοχο θα αποφασίσει να μην επιδιώξει κάτιμ τέτοιο. Και αυτή τη στιγμή, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία – ακόμα κι αν οι σκληροπυρηνικοί αξιωματούχοι δεν το λένε δημόσια – ότι το επιχείρημα υπέρ της απόκτησης πυρηνικής αποτροπής από το Ιράν δεν υπήρξε ποτέ πιο πειστικό. Άλλωστε, κανείς δεν βομβαρδίζει τη Βόρεια Κορέα.

Τα πλεονεκτήματα της απόκτησης πυρηνικού όπλου είναι ξεκάθαρα εδώ και πολύ καιρό και όχι μόνο για το Ιράν. Γι’ αυτό ακριβώς υπάρχει η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT) του 1968. Το σύστημα είχε τις αποτυχίες του, η Βόρεια Κορέα, η Ινδία, το Πακιστάν και το ίδιο το Ισραήλ, αλλά δεδομένου ότι η τεχνολογία για την κατασκευή πυρηνικών όπλων είναι εδώ και χρόνια εντός των δυνατοτήτων των περισσότερων από τα 191 κράτη που έχουν υπογράψει τη συνθήκη, και πως τρεις από τις τέσσερις εξαιρέσεις δεν την υπέγραψαν ποτέ, η λίστα παραμένει ευτυχώς μικρή.

Το βασικό εργαλείο της NPT ήταν ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (IAEA) στη Βιέννη. Αν και απαξιωμένος από πολλά «γεράκια» στην Ουάσινγκτον και το Ισραήλ, έχει μετατραπεί σε μοναδικό φορέα τεχνογνωσίας και παρείχε τα μέσα για την επιτήρηση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Φυσικά, το Ιράν μπορούσε – και το έκανε – να αποφύγει την πλήρη συμμόρφωση, και η απειλή της βίας ήταν πάντοτε παρούσα στο παρασκήνιο. Χρειάστηκε επίσης η δράση εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών για να αποκαλυφθεί, το 2002, ότι το Ιράν διέθετε πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου, ώστε να το παρακολουθεί ο IAEA.

Παρ’ όλα αυτά, η NPT και ο IAEA παρείχαν μαζί ένα περιοριστικό πλαίσιο για τη διάδοση των πυρηνικών όπλων, το οποίο θα είναι εξαιρετικά επώδυνο αν χαθεί. Σε μια εποχή όπου κυριαρχεί η λογική «η ισχύς κάνει το δίκαιο» και το κάθε έθνος κοιτά μόνο τον εαυτό του, το σύστημα αυτό βρίσκεται ήδη υπό πίεση. Ίσως να μην μπορέσει να επιβιώσει, όπως άλλωστε έχουν εγκαταλειφθεί σχεδόν όλες οι συμφωνίες ελέγχου των εξοπλισμών της Ψυχροπολεμικής περιόδου, με μόνη εξαίρεση τη New START, που επίσης λήγει του χρόνου. Οι επιλογές που κάνει τώρα ο Τραμπ θα διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στο αν θα επιταχυνθεί ή θα επιβραδυνθεί η κατάρρευση της NPT.

Μια κατεύθυνση είναι η υποκατάσταση της διπλωματίας από τις υπηρεσίες πληροφοριών και τη στρατιωτική δράση για την αντιμετώπιση της διάδοσης. Αυτή ήταν πάντα η λογική πίσω από την απόφαση του Τραμπ να καταρρεύσει η συμφωνία του 2015 για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το ίδιο σενάριο σκιαγράφησε τη Δευτέρα και ο αντιπρόεδρος JD Vance, προειδοποιώντας ότι, αν το Ιράν «θελήσει να κατασκευάσει πυρηνικό όπλο στο μέλλον, θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει και πάλι έναν πολύ, πολύ ισχυρό αμερικανικό στρατό». 

Η αποκλειστική εξάρτηση από την απειλή βίας προϋποθέτει επίσης ότι το Ιράν δεν θα βγάλει μερικά κρίσιμα διδάγματα από τον πρόσφατο βομβαρδισμό. Το πρώτο είναι να «καθαρίσει το σπίτι του», ξεριζώνοντας τα ισραηλινά δίκτυα πληροφοριών που κατέστησαν τόσο αποτελεσματικά τα αεροπορικά πλήγματα. Αναμένεται μια περίοδος έντονης εσωτερικής καταστολής. Το δεύτερο είναι η αγορά ενός πολύ πιο εξελιγμένου αντιαεροπορικού συστήματος. Το τρίτο, η αναπλήρωση του οπλοστασίου πυραύλων και drones. Χωρίς μια διπλωματική διαδικασία, δεν θα υπάρχει επίσης κανένα κίνητρο για το Ιράν να επιτρέψει περαιτέρω διεθνείς επιθεωρήσεις. Ήδη κατηγορεί τον IAEA για συνενοχή στις επιθέσεις των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Και άλλες χώρες θα βγάλουν τα δικά τους συμπεράσματα. Η συμφωνία στηριζόταν σε έναν μεγάλο συμβιβασμό, κατά τον οποίο οι πέντε υφιστάμενες πυρηνικές δυνάμεις συμφώνησαν να αφοπλιστούν, ενώ τα μη πυρηνικά κράτη δεσμεύτηκαν να παραμείνουν έτσι. Ο αφοπλισμός σημείωσε σημαντική πρόοδο, αλλά τα τελευταία χρόνια έχει αντιστραφεί. Οι ενέργειες των ΗΠΑ,  πρώτα η αθέτηση της συμφωνίας του 2015 με το Ιράν και στη συνέχεια οι βομβαρδισμοί,  δεν πρόκειται να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη.

Η εναλλακτική πορεία που θα μπορούσε να ακολουθήσει ο Τραμπ είναι να επανεκκινήσει τις πυρηνικές διαπραγματεύσεις, με σαφή επίγνωση ότι οι Ιρανοί δεν πρόκειται απλώς να υποχωρήσουν άνευ όρων. Θα πρέπει να τους προσφερθεί κάτι. Αυτό σημαίνει ότι ο Τραμπ και η ομάδα του θα βρεθούν αντιμέτωποι με πολλά από τα ίδια ερωτήματα που είχαν και στο παρελθόν. Μεταξύ αυτών των ερωτημάτων είναι εάν θα πρέπει να αρθούν τουλάχιστον ορισμένες οικονομικές κυρώσεις και αν μπορεί να γίνει αποδεκτό ένα αυστηρά επιτηρούμενο πρόγραμμα εμπλουτισμού ουρανίου για πολιτική χρήση, περιορισμένο στο 3,5% (ποσοστό που αφορά καύσιμα για πυρηνικά εργοστάσια).

Βεβαίως, είναι πιθανό η Ισλαμική Δημοκρατία να καταρρεύσει και να αντικατασταθεί από μία ηγεσία λιγότερο φανατική. Είναι ένα ενδεχόμενο που λίγοι θα θρηνούσαν, αλλά η χάραξη στρατηγικής δεν μπορεί να βασίζεται στην τύχη. Ο Τραμπ οφείλει να υποθέσει ότι το Ιράν τώρα θα αντλήσει διδάγματα, θα επανεξοπλιστεί και θα επικεντρώσει εκ νέου το πυρηνικό του πρόγραμμα με στόχο να κατασκευάσει ένα όπλο όσο το δυνατόν γρηγορότερα και αθόρυβα. Η διπλωματία και οι επιθεωρήσεις παραμένουν οι καλύτεροι — και λιγότερο επικίνδυνοι — τρόποι για να αποτραπεί αυτό το ενδεχόμενο.

Πηγή: The Washington Post

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.