Ταξίδι στη χώρα που κατάργησε τον στρατό της

Στην Κόστα Ρίκα βρήκα το δεύτερο πιο περίεργο μπαρ στον κόσμο (το πρώτο ήταν κάτι υπόγειες δημόσιες τουαλέτες στο Λονδίνο που σέρβιραν ζεστή μπίρα). Δίπλα στο εθνικό πάρκο του Μανουέλ Αντόνιο, στις ακτές του Ειρηνικού, υπάρχει ένα παλιό μεταγωγικό C-123 της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας μέσα στο οποίο μπορείς να πιεις το κοκτέιλ σου. Οσοι έχουν δει την ταινία American Made με τον Τομ Κρουζ ίσως θυμούνται ένα κομμάτι της ιστορίας του. Το αεροσκάφος ήταν ένα από τα τρία μεταγωγικά που χρησιμοποιούσε το δίκτυο του ναρκέμπορου και φερόμενου ως πράκτορα της CIA, Μπάρι Σιλ, στο περίφημο σκάνδαλο Ιράν-Κόντρας. Οι ΗΠΑ πουλούσαν παρανόμως όπλα στο Ιράν, κατά παράβαση του δικού τους εμπάργκο, και με τα χρήματα εξόπλιζαν τα παρακρατικά τάγματα θανάτου των Κόντρας που μάχονταν την επαναστατική κυβέρνηση των Σαντινίστας στη Νικαράγουα

Οταν ένα από τα τρία C-123 καταρρίφθηκε στη Νικαράγουα, άρχισε να ξετυλίγεται το κουβάρι που συνέδεε τη CIA με το παράνομο εμπόριο ναρκωτικών και οπλών στην Κεντρική Αμερική. Το αεροσκάφος της δικής μας ιστορίας είχε μείνει εγκαταλελειμμένο σε αεροδρόμιο της πρωτεύουσας της Κόστα Ρίκα, Σαν Χοσέ, μέχρι το 2000 όταν κάποιος αποφάσισε να το αγοράσει, να το μεταφέρει στο Μανουέλ Αντόνιο και να το κάνει… μπαράκι. Εκεί που κάποτε κρύβονταν όπλα και ενδεχομένως τεράστιες ποσότητες ναρκωτικών, θα έβαζε τραπεζάκια και μια μεγάλη μπάρα για να σερβίρει Πίνα Κολάντα.

Οι ιστορικές συμπτώσεις όμως δεν σταματούν εδώ. Για να μεταφέρει το παροπλισμένο αεροσκάφος ο νέος ιδιοκτήτης του, σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει το δίκτυο του σιδηροδρόμου που είχε κατασκευάσει η εταιρεία United Fruit Company (σημερινή Τσικίτα) – το απόλυτο σύμβολο της αμερικανικής αποικιοκρατίας για το οποίο έγραφε ο Πάμπλο Νερούδα στο Κάντο Χενεράλ και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στα Εκατό Χρόνια Μοναξιά. Το αεροσκάφος όμως δεν χωρούσε από τις σήραγγες που είχε κατασκευάσει η εταιρεία και έπρεπε να φορτωθεί σε ένα εμπορικό πλοίο για να μεταφερθεί στον τελικό προορισμό του.

Παρά τη βαριά ιστορική παρακαταθήκη του όμως, σε εμένα το αεροπλάνο-μπαρ λειτουργούσε περισσότερο σαν μια εικαστική υπενθύμιση ότι και η πιο φονική μηχανή των ενόπλων δυνάμεων μιας χώρας μπορεί να μετατραπεί σε έναν χώρο διασκέδασης. Περίπου δηλαδή ό,τι έκανε η Κόστα Ρίκα το 1949 όταν έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που διέλυσε αυτοβούλως τον στρατό της και κατοχύρωσε στο Σύνταγμα ότι δεν μπορεί να δημιουργηθεί ξανά. Ομολογουμένως βέβαια αυτή η ιστορία είναι πιο σύνθετη και από την υπόθεση Ιράν-Κόντρας και καταρρίπτει τις θεωρίες περί αγνού φιλειρηνισμού με τον οποίο θέλουν να τη θυμούνται ορισμένοι.

Τη διάλυση των ενόπλων δυνάμεων αποφάσισε ο επιχειρηματίας Χοσέ Φιγκουέρες Φερέρ, ο οποίος κατέλαβε πραξικοπηματικά την εξουσία με τη στήριξη μεγαλογαιοκτημόνων και μεγάλου τμήματος της οικονομικής ελίτ που δυσφορούσε με τα κοινωνικά προγράμματα της προηγούμενης κυβέρνησης. Για να ανέλθει στην εξουσία ο Φιγκουέρες πραγματοποιούσε τρομοκρατικές επιθέσεις και δημιούργησε ομάδες ενόπλων που μάχονταν όχι μόνο τον εθνικό στρατό αλλά και στρατιωτικές δυνάμεις των κομμουνιστών που είχαν δημιουργήσει μια ανίερη συμμαχία με την κυβέρνηση. Οταν κάθισε στη θέση του προέδρου –αρχικά με τη δύναμη των όπλων και ύστερα κερδίζοντας τρεις εκλογικές αναμετρήσεις– γνώριζε δύο πράγματα: ότι ο στρατός ήταν αρκετά ισχυρός για να τον ανατρέψει αλλά πρακτικά ανύπαρκτος σε μια περιοχή που όλες οι αποφάσεις λαμβάνονταν με την πολιτική των κανονιοφόρων των ΗΠΑ. Η διάλυση λοιπόν των ενόπλων δυνάμεων θα του προσέφερε πολιτική ασφάλεια και μεγάλα έσοδα στα δημόσια ταμεία.

Η διαφορά του Φιγκουέρες με τους υπόλοιπους δικτάτορες της περιοχής είναι ότι αντί να μοιράσει αυτά τα χρήματα στην αστική τάξη και στην οικογένειά του τα προώθησε στο σύστημα Υγείας και εκπαίδευσης.

H εξοικονόμηση πόρων σε μια μικρή οικονομία που μέχρι τότε λειτουργούσε σαν προτεκτοράτο των ΗΠΑ επέτρεψε τη δημιουργία ενός ισχυρού συστήματος δημόσιας εκπαίδευσης που εξασφαλίζει ποσοστό αλφαβητισμού 97,9%. To σύστημα Υγείας προσφέρει μέχρι και σήμερα καθολική κάλυψη όχι μόνο στους πολίτες και τους νόμιμους κατοίκους αλλά ακόμη και τους μετανάστες (οι τελευταίοι πληρώνουν μια μικρή εισφορά). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει το σύστημα Υγείας μία θέση πάνω από αυτό των ΗΠΑ, ενώ πριν από μερικά χρόνια ο ΟΗΕ το τοποθετούσε ανάμεσα στα 20 καλύτερα του κόσμου και πρώτο στη Λατινική Αμερική. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η χώρα είχε για χρόνια από τα υψηλότερα ποσοστά μακροζωίας στον κόσμο και μετατράπηκε σε προορισμό «τουρισμού υγείας» για χιλιάδες Αμερικανούς πολίτες.

Ερευνα του Πανεπιστημίου της Κόστα Ρίκα έδειξε ότι για πάνω από μισό αιώνα (1951-2010) η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος ήταν διπλάσια σε σχέση με την αμέσως προηγούμενη περίοδο φτάνοντας το 2,49%, από 1,43%.

Σήμερα η οικονομία και η πολιτική σταθερότητα στην Κόστα Ρίκα βρίσκονται και πάλι σε κίνδυνο. Η απόφαση όμως που έλαβαν κάποιοι πριν από επτάμισι δεκαετίες συνεχίζει να προσφέρει στη χώρα ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα σε σχέση με τις χώρες της περιοχής.

Οσο για το αναμενόμενο αντεπιχείρημα της εθνικιστικής Αριστεράς και της πεφωτισμένης Δεξιάς ότι «και εμείς θα κάναμε θαύματα αλλά μας έτυχε για γείτονας η Τουρκία», αρκεί να ρίξουν μια ματιά στην ιστορία των διαμφισβητούμενων περιοχών που από τα τέλη του 19ου αιώνα φέρνουν τη χώρα σε αντιπαράθεση με τη Νικαράγουα, η οποία μάλιστα εισέβαλε προς στιγμήν στην Κόστα Ρίκα στο όχι και τόσο μακρινό 2010.

info-war.gr