«Προωθείται με ζήλο η συντήρηση της εξάρτησης διά μέσου των υποκατάστατων»

Με αφορμή το αφιέρωμα και βασικό πρωτοσέλιδο θέμα της «Εφ.Συν.» στις 9/7/25 για τις διαλυτικές εξελίξεις που δρομολογούνται από την κυβέρνηση στον τομέα της δημόσιας απεξάρτησης, ο Βαγγέλης Σακκάτος συνομιλεί με μια εμβληματική γυναίκα στον συγκεκριμένο τομέα αλλά και στους κοινωνικούς αγώνες, την Κατερίνα Μάτσα, ιδρύτρια και πρώην διευθύντρια του σημαντικού προγράμματος 18ΑΝΩ. Η κ. Μάτσα εξηγεί πώς και γιατί η κυβέρνηση εχθρεύεται τα στεγνά προγράμματα, τι και χάριν ποιων συμφερόντων προωθεί και ποια απεχθής φιλοσοφία βρίσκεται στη βάση των επιλογών της.

● Αγαπητή φίλη, κ. Μάτσα, είναι γνωστά στο πανελλήνιο η προσφορά σας και οι αγώνες σας επί δεκαετίες με το 18ΑΝΩ, του οποίου υπήρξατε εκ των ιδρυτών και στυλοβάτης, στη μεγάλη προσπάθειά σας για την απεξάρτηση και την κοινωνική επανένταξη ανθρώπων, κυρίως νέων, έχοντας επιτελέσει σημαντικό έργο προς όφελος του κοινωνικού συνόλου. Σήμερα, με βάση και τις εκτενείς δημοσιεύσεις της «Εφ.Συν.», αποκαλύπτεται πως η κυβέρνηση των «αρίστων», εκτός των τόσων άλλων που τη βαραίνουν, έχει βάλει επίσης για κύριο στόχο της και το μεγάλο έργο της στεγνής απεξάρτησης, αλλά και της απεξάρτησης γενικά. Σας παρακαλώ, λοιπόν, ως μία από τους πρωταγωνιστές αυτού του μεγάλου έργου, να μας δώσετε μια περιγραφή των πραγμάτων όπως εσείς τα βλέπετε, τη δική σας θέση, οπτική και προοπτική.

Τιμή μου, κ. Σακκάτε, να συνομιλώ μαζί σας, έναν σπουδαίο αγωνιστή και εξαιρετικά έμπειρο δημοσιογράφο, για ένα τόσο κρίσιμο θέμα όπως είναι η καταστροφή της δημόσιας απεξάρτησης που συντελείται σήμερα. Σε μια εποχή που η διάδοση των εξαρτήσεων κάθε τύπου αποκτά τρομακτικές διαστάσεις, εκφράζοντας τη βαθιά, δομική και ιστορική κρίση του συστήματος, η κυβέρνηση Μητσοτάκη κατεδαφίζει τη δημόσια απεξάρτηση, όλα τα στεγνά προγράμματα απεξάρτησης. Η αρχή έγινε με το 18ΑΝΩ, τη μεγαλύτερη μονάδα απεξάρτησης στο ΕΣΥ, συνεχίστηκε με το ΑΡΓΩ και το ΙΑΝΟΣ που επίσης ανήκουν στο ΕΣΥ και επεκτάθηκε στο ΚΕΘΕΑ και σε όλα τα στεγνά προγράμματα.

Είναι πραγματικά κυνισμός και ανοιχτή πρόκληση στον λαό το να διαφημίζει ο υπουργός Υγείας ένα ιδιωτικό κέντρο απεξάρτησης με πισίνα και χαμάμ

Η ψήφιση του νόμου 5129/24 («Περί ολοκλήρωσης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης») από τη Ν.Δ. το καλοκαίρι του 2024, παρά την καθολική αντίθεση και τις μαζικές κινητοποιήσεις των φορέων και ολόκληρης της κοινωνίας, δημιούργησε τους όρους της καταστροφής που τώρα συντελείται. Η ομογενοποίηση όλων των προγραμμάτων που προβλέπεται από τον νόμο, η κατάργηση της φιλοσοφίας και του ιδιαίτερου χαρακτήρα κάθε προγράμματος, η ένταξη όλων των φορέων σε έναν γραφειοκρατικό, υπερσυγκεντρωτικό οργανισμό ιδιωτικού δικαίου (ΕΟΠΑΕ), ο θεσμικός χωρισμός της θεραπείας από την κοινωνική επανένταξη οδηγούν στη διάλυση των θεραπευτικών φορέων, που έχουν αποδείξει στην πράξη, επί τέσσερις και πλέον δεκαετίες, την επιστημονική αξία και την αποτελεσματικότητά τους.

Ο διορισμένος από τον Μητσοτάκη πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ, Αθ. Θεοχάρης, απαγόρευσε από την πρώτη στιγμή ακόμα και τη χρήση των ονομάτων τους (18ΑΝΩ, ΚΕΘΕΑ, ΑΡΓΩ κ.λπ.), επιχειρώντας έτσι να σβήσει και την ιστορία τους μέσα από την υπαγωγή όλων στην ομοιομορφία του απρόσωπου ΕΟΠΑΕ. Ετσι, το εξαρτημένο άτομο δεν μπορεί να επιλέξει το πρόγραμμα που του ταιριάζει, το σύστημα θα το «πλοηγήσει» όπου υπάρχει κενή θέση. Καταργείται με αυτόν τον τρόπο μια πολύτιμη επιστημονική γνώση, επιβεβαιωμένη στη θεραπευτική πράξη και αναγνωρισμένη διεθνώς από τους αρμόδιους θεσμούς, και μαζί κι ένα δικαίωμα κατακτημένο μέσα από αγώνες θεραπευτών και θεραπευομένων πολλών δεκαετιών.

Ομως, η περίφημη «ομογενοποίηση» δεν σταμάτησε εδώ. Επεκτάθηκε και στο προσωπικό των προγραμμάτων, που μετακινήθηκε, με εντολή του διοικητή, από το ένα πρόγραμμα στο άλλο, από μια θέση ευθύνης σε άλλη γενικών καθηκόντων, από ένα στεγνό πρόγραμμα σε μια δομή υποκατάστατων, ανατρέποντας κάθε δυνατή ισορροπία και σταθερότητα που τόσο έχουν ανάγκη τα πολύ ευαίσθητα και γι’ αυτό τόσο ευάλωτα εξαρτημένα άτομα. Οι αυθαίρετες αυτές μετακινήσεις των θεραπευτών είχαν συνέπεια την υπολειτουργία ή και το κλείσιμο θεραπευτικών δομών, αφήνοντας τους θεραπευόμενους χωρίς τους θεραπευτές τους και τις οικογένειες απελπισμένες να αναζητούν μια σανίδα σωτηρίας για τα παιδιά τους. Αυτή είναι η εικόνα της διάλυσης για την οποία μιλάμε.

● Οπως είδα στα δημοσιεύματα, κι άλλοι ομοειδείς με το 18ΑΝΩ φορείς στεγνών προγραμμάτων (ΚΕΘΕΑ, ΑΡΓΩ, ΙΑΝΟΣ κ.ά.) κινητοποιούνται ενάντια σε «κάτι που μοιάζει με πολιτικό γινάτι, μια μανιασμένη εχθρότητα εναντίον ειδικά των στεγνών προγραμμάτων» (ό.π. «Εφ.Συν.»). Ελπίζω και εύχομαι οι αγώνες σας να στεφθούν από επιτυχία.

Οι αυθαίρετες μετακινήσεις των θεραπευτών είχαν συνέπεια την υπολειτουργία ή και το κλείσιμο θεραπευτικών δομών, αφήνοντας τους θεραπευόμενους χωρίς τους θεραπευτές τους και τις οικογένειες απελπισμένες να αναζητούν μια σανίδα σωτηρίας για τα παιδιά τους

Είναι πραγματικά έκδηλη η μανιασμένη εχθρότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη, με εκτελεστικό όργανο τον διορισμένο πρόεδρο του ΕΟΠΑΕ, εναντίον των στεγνών προγραμμάτων. Προωθείται με ζήλο η συντήρηση της εξάρτησης διά μέσου των υποκατάστατων. Είναι η πολιτική «μείωσης της βλάβης», στη βάση της αντιεπιστημονικής αντίληψης ότι η εξάρτηση είναι «μια χρόνια, ανίατη, υποτροπιάζουσα νόσος του εγκεφάλου». Πρόκειται για την αναγωγή ενός κοινωνικού φαινομένου σε ιατρικό, που επιβάλλει τη χορήγηση διά βίου του φαρμάκου του, δηλαδή ενός υποκατάστατου. Η πολιτική αυτή υπαγορεύεται από οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα.

Η ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας και της απεξάρτησης, η εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων (φαρμακευτικών εταιρειών, κλινικαρχών και άλλων ημετέρων) και η δραστική περικοπή των δημόσιων δαπανών για την ψυχική υγεία και την απεξάρτηση πάνε χέρι χέρι με την πολιτική ανάγκη του ίδιου του συστήματος στην κρίση του. Θέλει να επιβάλει τον κοινωνικό έλεγχο όλων των «διαφορετικών», των «εκτός κοινωνικής νόρμας», των ανθρώπων που το ίδιο το σύστημα έχει οδηγήσει στο κοινωνικό περιθώριο.

Αυτός ο έλεγχος δεν περιορίζεται στις επιχειρήσεις-σκούπα της αστυνομίας για να κρυφτούν οι πιάτσες από τα μάτια των τουριστών και των «νοικοκυραίων». Δεν περιορίζεται στην αυστηροποίηση των ποινών που επιβάλλει ο Νέος Ποινικός Κώδικας και στην υπερπλήρωση των φυλακών. Δεν περιορίζεται στην καταστροφή των στεγνών προγραμμάτων και της δυνατότητας να καταφέρουν αυτά τα παιδιά να βγουν από την κόλαση των ναρκωτικών. Δεν περιορίζεται στην τρομοκράτηση του προσωπικού των προγραμμάτων, που αντιστέκεται σε αυτή την εγκληματική πολιτική.

Αποβλέπει βασικά στην εξόντωση όλου αυτού του πληθυσμού που, όπως έλεγαν οι ναζί, είναι «ζωές ανάξιες να ζουν». Σε αυτή τη βιοπολιτική εντάσσεται η σημερινή καταστροφή, με τον χαρακτήρα τελικά της θανατοπολιτικής. Από αυτή την άποψη, πιστεύω ότι η δικαίωση του αγώνα μας, η κατάργηση του ν.5129/24 και η απρόσκοπτη λειτουργία όλων των στεγνών προγραμμάτων περνούν μέσα από την ανατροπή αυτής της κυβέρνησης των σκανδάλων, της διαφθοράς και της καταστροφής όλων των καταπιεσμένων.

● Ποια είναι η γνώμη σας για τον νεοσύστατο Εθνικό Οργανισμό Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ);

Πρόκειται για έναν κάθετα ιεραρχικό, γραφειοκρατικό οργανισμό, που δίνει υπερεξουσίες στον πρόεδρό του, ο οποίος είναι ταυτόχρονα και εθνικός συντονιστής στον τομέα των ναρκωτικών. Δεν ελέγχεται από κανέναν και διορίζεται από τον πρωθυπουργό. Οπως σωστά λέγεται στο σχετικό δημοσίευμα της «Εφ.Συν.» από τον Δημ. Γιαννάτο, υπεύθυνο της πολιτιστικής Μονάδας MOSAIC από το 1996 και σήμερα εκδικητικά μετακινούμενο στο πόστο της χορήγησης μεθαδόνης στη φυλακή, «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει». Μόνο που αυτός ο «Γιάννης» κερνάει τώρα τρομοκρατία και καταστροφή. Επιπλέον, η ίδια η διάρθρωση του ΕΟΠΑΕ δείχνει ότι οι τεχνοκράτες που τον απεργάστηκαν δεν έχουν καθόλου γνώση του αντικειμένου της εξάρτησης και της απεξάρτησης.

● Από τα δημοσιεύματα προκύπτει η κακομεταχείριση του προσωπικού. Οπως καταγγέλλει ο Δημ. Γιαννάτος, ο πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ είπε χαρακτηριστικά: «Πήρα από τον σάκο το προσωπικό και το έβαλα όπου ήθελα. Πού είναι το πρόβλημα;».

Προωθείται η πολιτική «μείωσης της βλάβης», στη βάση της αντιεπιστημονικής αντίληψης ότι η εξάρτηση είναι «μια χρόνια, ανίατη, υποτροπιάζουσα νόσος του εγκεφάλου»

Το πρόβλημα δεν βρίσκεται μόνο στον «σάκο» με το προσωπικό και στην ετσιθελική τοποθέτησή του. Δεν βρίσκεται μόνο στην πλήρη απαξίωση όλων των εργαζομένων σ’ αυτόν τον δύσκολο τομέα από ένα πρόσωπο δοτής εξουσίας. Δεν βρίσκεται μόνο στο ότι δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε η εξειδίκευση ούτε η εμπειρία ούτε οι ανάγκες του θεραπευτικού πλαισίου προκειμένου να μετακινηθούν τα μέλη της θεραπευτικής ομάδας. Βρίσκεται πάνω από όλα στην περιφρόνηση προς την ίδια τη θεραπευτική διαδικασία και τα εξαρτημένα άτομα. Γιατί η βίαιη μετακίνηση των θεραπευτών, όπως έγινε, συνεπάγεται, πέραν των άλλων, τη βίαιη διακοπή της θεραπευτικής σχέσης, που έχει καταλυτική σημασία για την πορεία της θεραπείας απεξάρτησης.

Ο θεραπευτής είναι το πρώτο πρόσωπο που εμπιστεύτηκαν, που άνοιξαν την καρδιά τους, που τους έκανε να πιστέψουν ότι μπορούν να τα καταφέρουν να ζήσουν καλά χωρίς τα ναρκωτικά. Ο βίαιος αποχωρισμός από τούτο το πρόσωπο και μάλιστα τόσο αυταρχικά, χωρίς καμιά λογική εξήγηση, βιώνεται τραυματικά από το ευαίσθητο και ευάλωτο, εξαρτημένο άτομο και μπορεί να το οδηγήσει σε υποτροπή, σε διακοπή της θεραπείας, στην επιστροφή στην πιάτσα και στον θάνατο. Εδώ είναι το πρόβλημα που δεν βλέπει ο πρόεδρος του ΕΟΠΑΕ. Και δεν θέλει να το βλέπει γιατί, όπως φαίνεται, γι’ αυτόν ο πληθυσμός των εξαρτημένων ανήκει στους «περιττούς πληθυσμούς», που κοστίζουν χωρίς να αποδίδουν στην κοινωνία, που η ζωή τους δεν μετράει. Αυτή είναι η πεμπτουσία της βαρβαρότητας, όπως εκφράζεται από τον ΕΟΠΑΕ και την ηγεσία του.

● Η διαμάχη μεταξύ της δημόσιας, στεγνής απεξάρτησης και της ιδιωτικής των πλουσίων με κέντρα με πισίνες και χαμάμ είναι κοινωνική και πολιτική πάλη. Η εξάρτηση είναι κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα, όχι ιατρικό. Αυτοί που βρίσκονται σε θεραπεία απεξάρτησης είναι θεραπευόμενοι και όχι ασθενείς. Υπάρχουν προοπτικές διάσωσης της στεγνής απεξάρτησης από τον Αρμαγεδδώνα των «αρίστων», που έχουν μεταβάλει την Ελλάδα σε ερείπια - και ποιες;

Είναι πραγματικά κυνισμός και ανοιχτή πρόκληση στον λαό το να διαφημίζει ο υπουργός Υγείας ένα ιδιωτικό κέντρο απεξάρτησης με πισίνα και χαμάμ. Δείχνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο τον ταξικό χαρακτήρα της πολιτικής που υλοποιεί η κυβέρνηση των πλουσίων σε βάρος των φτωχών. Η απεξάρτηση δεν γίνεται με τεχνοκράτες που διαθέτουν και πισίνες. Η απεξάρτηση γίνεται με θεραπευτές που πιστεύουν στον άνθρωπο ως υπέρτατη αξία, που πιστεύουν στη δύναμη της κοινωνικής αλληλεγγύης, που αγαπούν τους θεραπευόμενους και αγωνίζονται μαζί τους.

Σε αυτό το σημείο θέλω να προσθέσω ότι η απεξάρτηση πρέπει, πάνω απ’ όλα, να εμπνέεται από ένα όραμα, το όραμα της χειραφέτησης από όλα τα δεσμά, το όραμα μιας ελεύθερης κοινωνίας, χωρίς καταπίεση, εκμετάλλευση, ταπείνωση ανθρώπου από άνθρωπο. Αυτό είναι το θεμέλιο της φιλοσοφίας του 18ΑΝΩ, που υλοποιεί τη θεραπεία απεξάρτησης με βασικούς πυλώνες την ψυχοθεραπεία, την τέχνη, τη συλλογικότητα, την ισότιμη συμμετοχή των απεξαρτημένων στο κοινωνικό γίγνεσθαι ως μαχητών της ζωής.

Αυτό το σπουδαίο έργο επιχειρεί να καταστρέψει η κυβέρνηση Μητσοτάκη διά χειρός Θεοχάρη. Δεν θα τα καταφέρει. Η ενιαία και δυναμική δράση μας, με την κοινωνία στο πλευρό μας, θα κλιμακωθεί. Η αντίστασή μας στον Αρμαγεδδώνα, όπως σωστά τον ονομάσατε, οργανώνεται, ο δίκαιος αγώνας μας θα νικήσει. Αλλωστε το αγαπημένο τραγούδι των απεξαρτημένων που πλαισιώνουν τη μουσική ομάδα των «Συλλογικών Δράσεων Κοινωνικής Αλληλεγγύης» για το 18ΑΝΩ είναι «Θ’ αντιστέκομαι όσο στα πόδια μου θα στέκομαι…».

● Σας ευχαριστώ, κ. Μάτσα, γι’ αυτή μας τη συνέντευξη.

Εγώ σας ευχαριστώ για τη συμπαράσταση στον κοινό αγώνα!