Μεσότητα, τόπος ελπίδας

Μεσότητα, τόπος ελπίδας • ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ • Μεσότητα στην άκρη του κόσμου • ΕΚΔΟΣΕΙΣ THE LAW OF SUCCESS PUBLISHING

Μέσα σε έναν πολυφωνικό και βαθιά στοχαστικό τόπο ο Γιάννης Παπαδόπουλος στο μυθιστόρημα «Μεσότητα στην άκρη του κόσμου» επιχειρεί κάτι παράδοξα απλό και τολμηρό: να εντάξει την κλασική φιλοσοφία στον σύγχρονο τρόπο ζωής. όχι ως θεωρία, αλλά ως βίωμα. Γνώριμα, καθημερινά πλάσματα, σαν καθέναν και καθεμία από εμάς, κάποτε αφελή και άλλοτε πονηρά, που κουβαλούν ενοχές και προσφέρουν συγχώρεση, που ελπίζουν και απελπίζονται, που πιστεύουν και απιστούν, που συγκρούονται και φιλιώνουν, που εκμεταλλεύονται τους άλλους ή τους υποστηρίζουν, που ερωτεύονται και μισούν. Και όλα αυτά επειδή, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, «είμαστε άνθρωποι. Ακριβώς. Είμαστε άνθρωποι. Γι’ αυτό. Μόνο και μόνο γι’ αυτό».

Ο πρωταγωνιστής, μοναχικός και αγχώδης, φιλοδοξεί να συγγράψει ένα ακαδημαϊκό πόνημα που θα του προσφέρει την ύψιστη αναγνώριση, την «αθανασία». Με το μυαλό προσπαθεί να «ξεκλειδώσει» την αριστοτελική φιλοσοφία, σχετικά με τα τραγικά πάθη, τη μίμηση και την κάθαρση. Ομως δεν τα καταφέρνει. Γι’ αυτό και αφήνεται στην αϋπνία, στον φόβο του θανάτου, στις αναμνήσεις από μια απούσα σύζυγο και στην αυτοαναίρεση… Ως αντίλογος προς τον εαυτό του, μέσα από τον εαυτό του αναδύεται το alter ego του, το οποίο, σαν είδωλο σε παραμορφωτικό καθρέφτη, παρεμβαίνει και σχολιάζει, αμφισβητεί και σαρκάζει, αποκαλύπτει και καυτηριάζει. Η σχέση «εγώ» και «άλλο εγώ» αποκτά βάθος δραματουργικό, σχεδόν θεατρικό, ενσαρκώνοντας τη διαλεκτική της σκέψης αλλά και της αυτοκαταστροφής.

Ο βασικός ήρωας, ενώ στην αρχή αμφιταλαντεύεται στην άκρη της ψυχής του, σταδιακά μετασχηματίζεται σε συμβολική οντότητα που περιπλανιέται ανάμεσα στη γνώση και την απόγνωση, στη νοσταλγία και την προσμονή. Την κορυφαία στιγμή, όμως, κάπου στην άκρη του κόσμου εδραιώνεται η μεσότητα και, βάσει τελετουργικών δρώμενων, θεραπεύονται οι αντινομίες.

Οι μορφές που παρελαύνουν στο μυθιστόρημα –δίδυμοι που διχάζονται, γυναίκες-θύτες και θύματα, καταπιεστές και επαναστάτες, θεοσεβείς και καιροσκόποι– δεν είναι πρόσωπα ρεαλιστικά, αλλά ενσαρκώσεις αρχέτυπων και ρόλων που επαναλαμβάνονται αιώνες τώρα.

Το έργο κινείται στα όρια μεταξύ αφήγησης και στοχασμού, χωρίς να παύει ποτέ να αναζητά την καθαρτική μεσότητα, η οποία δεν προσφέρει απλώς ψυχική ανακούφιση αλλά προκαλεί κοινωνική σύγκλιση και εμπνέει πολιτισμική επανεκκίνηση.

Η γλώσσα του συγγραφέα είναι υπαινικτική, συχνά ειρωνική, πλούσια σε λογοπαίγνια, φιλοσοφικές νύξεις, αναφορές από την αρχαία τραγωδία και τη θεολογία έως τη σύγχρονη κοινωνιολογία και πολιτική. Απροσδόκητοι συλλογισμοί δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο το προσωπικό γίνεται καθολικό και το υπαρξιακό κοινωνικό, καθώς οι εσωτερικές ρωγμές του ατόμου αντανακλούν ευρύτερα κοινωνικά ρήγματα.

Η μεσότητα δεν είναι απλώς μια αρετή· είναι η ίδια η αρετή των ανθρώπων που παλεύουν με τη ζωή, με την παράδοση και την εξέλιξη, με την ιστορία και τον μύθο, ανάμεσα σε θηρία και θεούς, ανάμεσα στη φύση και στον πολιτισμό. Η Μεσότητα διατυπώνει μια πρόταση ισορροπίας είτε του «εγώ» με το «άλλο εγώ» είτε του «εγώ» με το «εμείς», ισορροπία δυσεύρετη σε έναν κόσμο που ταλαντεύεται διαρκώς στα άκρα, στο σύνορο του λόγου με το χάος.

Το βιβλίο του Παπαδόπουλου διακρίνεται για τα εύστοχα και τολμηρά ερωτήματα, για τις σαφείς και άνευ προκαταλήψεων απαντήσεις, για τη σφαιρική οπτική και τη γλωσσική ευρηματικότητα. Είναι ένα έργο πολυσήμαντο, διεισδυτικό και λυτρωτικό για όσους έχουν νιώσει κάποτε το βάρος της ύπαρξης και την ανάγκη να προσδώσουν κάποιο νόημα στη ζωή – καταβάλλοντας το τίμημα αλλά και απολαμβάνοντας την τιμή.

*Φιλόλογος, επιμελήτρια βιβλίων