Η σειρά-φαινόμενο που έγινε… μάθημα

Ο δεκατριάχρονος Τζέιμι (ο μαγικός δηλαδή πρωτοεμφανιζόμενος ηθοποιός Οουεν Κούπερ) στο αστυνομικό τμήμα με τον πατέρα του (στον ρόλο ο πάντα εξαιρετικός Στίβεν Γκράχαμ)

Από το διαχρονικό εφηβικό φαινόμενο του bullying που «χτυπά» όσους θεωρούνται οι πιο αδύναμοι της «αγέλης», αλλά και τους πρόσφατους «incels», τη διαδικτυακή υποκουλτούρα της «ακούσιας αγαμίας» που εντοπίζεται κυρίως σε ετεροφυλόφιλους λευκούς άντρες με τη μορφή χυδαίου, τοξικού και επικίνδυνου μισογυνισμού του τύπου του Αντριου Τέιτ (του διαβόητου influencer που αυτοχαρακτηρίζεται περήφανα «μισογύνης») έως ένα ανίσχυρο ή και αδιάφορο εκπαιδευτικό σύστημα που καταρρέει. Από την πραγματική (και όχι τη βολική, ψευδεπίγραφη) εφηβική «παραβατικότητα», που γιγαντώνεται απρόβλεπτα χωρίς να οφείλεται σε κακές οικογενειακές εμπειρίες ούτε σε οτιδήποτε άλλο απτό για την ψυχολογία, έως την απόγνωση των σύγχρονων γονιών στην προσπάθειά τους να αντιληφθούν τη νέα γλώσσα και τους κώδικες επικοινωνίας των, αφοσιωμένων στα smartphones και στα tablets, παιδιών τους. Αλλά ακόμα και από την τεχνική του κινηματογραφικού μονοπλάνου έως την αξία ενός σκληρά ρεαλιστικού κοινωνικού σινεμά. Ολα αυτά τα εμπεριείχε και τα επισήμαινε η μίνι σειρά τεσσάρων επεισοδίων του Netflix, «Adolescence» («Εφηβεία»), με ήρωα τον 13χρονο γιο μιας εργατικής και καθόλα φυσιολογικής οικογένειας, ο οποίος «δηλητηριασμένος» από τη διαδικτυακή τοξικότητα καταλήγει να συλληφθεί για τη δολοφονία μιας συμμαθήτριάς του. Αλλά θα το ξέρετε γιατί η βρετανική σειρά του διδύμου τού (και σπουδαίου ηθοποιού) Στίβεν Γκράχαμ και του Τζακ Θορν σημείωσε απίστευτη επιτυχία: είναι χαρακτηριστικό ότι χρίστηκε η δεύτερη πιο προβεβλημένη αγγλόφωνη σειρά στο Netflix με πάνω από 140 εκατομμύρια προβολές παγκοσμίως έως την 1η Ιουνίου.

Η τόση δημοφιλία σημαίνει βέβαια ότι η σειρά έθιγε θέματα που απασχολούν σήμερα πάρα πολύ κόσμο. Κι άλλωστε αυτό ήταν και το κίνητρο των δημιουργών της: ο Στίβεν Γκράχαμ π.χ. έχει πει πως η ιδέα τού ήρθε όταν, διαβάζοντας ρεπορτάζ για εφήβους που επιτέθηκαν άγρια σε κορίτσια, αναρωτιόταν τι συμβαίνει στα αγόρια σήμερα και τι είδους πιέσεις αντιμετωπίζουν από τον κύκλο τους, το σχολείο τους, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Την αδιαπραγμάτευτη παιδευτική αξία της σειράς, έστω ως παράδειγμα προς αποφυγή ή και για τη σαφή, σκληρή περιγραφή ενός φαινομένου που αναζητά άμεσα λύση (αν και όχι στον αυταρχισμό και σε απαγορεύσεις που απλά εντείνουν την εφηβική επιθετικότητα), αναγνώρισε πρώτη η βρετανική κυβέρνηση: λίγους μήνες πριν ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ επιδίωξε τη δωρεάν προβολή της σε όλα τα Γυμνάσια και Λύκεια του Ηνωμένου Βασιλείου. «Οπως βλέπω από τα δικά μου παιδιά, είναι ζωτικής σημασίας να συζητάμε ανοιχτά για τις αλλαγές στους τρόπους που αυτά επικοινωνούν, στο περιεχόμενο που βλέπουν και να εξερευνούμε τις συζητήσεις που έχουν με τους συνομηλίκους τους» εξήγησε ο ίδιος. Και πράγματι παραγωγοί και Netflix φρόντισαν για την προβολή της «Εφηβείας» στα βρετανικά Γυμνάσια τον Απρίλιο, όταν μαθητές και καθηγητές έλαβαν και σχετικό εκπαιδευτικό υλικό. Ακολούθησε η Ολλανδία, όπου η σειρά άρχισε να προβάλλεται στα Γυμνάσια έπειτα από σχετική πρόταση της βουλεύτριας των Πρασίνων, Barbara Kathmann. Στόχος «να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον στο οποίο να μπορούν να συζητηθούν τα σοβαρά ζητήματα που εγείρονται, ενισχύοντας έτσι την ετοιμότητα και ανθεκτικότητα των εφήβων και προλαμβάνοντας την επίδραση που τους ασκεί η «manosphere» (σ.σ. ο νεολογισμός «συστεγάζει» όσες ιστοσελίδες, blogs, σελίδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και online φόρουμ προάγουν συστηματικά την τοξική αρρενωπότητα, τον μισογυνισμό και την αντίθεση στον φεμινισμό) και τις καταστροφικές της συνέπειες».

Υστερα ήρθε η σειρά της Φλάνδρας στο βόρειο Βέλγιο, όπου άρχισε επίσης να προβάλλεται το «Adolescence» στα Γυμνάσια. «Η σειρά δείχνει πώς οι ψηφιακές επιρροές και η μοναξιά μπορούν να παρασύρουν κάποιους νέους όταν δεν έχουν επαρκή στήριξη» επιχειρηματολόγησε η Φλαμανδή υπουργός Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, Cieltje Van Achter, στο περιφερειακό κοινοβούλιο. «Επισημαίνει επίσης πώς οι ενήλικες και οι εκπαιδευτικοί χάνουν όλο και περισσότερο την επαφή τους με τον κόσμο των νέων. Είναι σημαντικό να στηρίξουμε τόσο τους δασκάλους όσο και τους νέους, ώστε να μπορούν να συζητιούνται τέτοια θέματα ανοιχτά» πρόσθεσε.

Και τώρα, όπως διαβάσαμε στον «Γκάρντιαν», ήρθε η σειρά της Γαλλίας: το γαλλικό υπουργείο Παιδείας θα καθιερώσει στα σχολεία έναν κύκλο πέντε μαθημάτων βασισμένων σε αποσπάσματα της «Εφηβείας». Ηδη οι παραγωγοί και το Netflix παραχώρησαν στην κυβέρνηση τα δικαιώματα για εκπαιδευτική χρήση ανακοίνωσε η Γαλλίδα υπουργός Παιδείας, Ελιζαμπέτ Μπορν, διευκρινίζοντας ότι τα αποσπάσματα που έχουν επιλεγεί είναι «πολύ αντιπροσωπευτικά της βίας που μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στους νέους». Εξήγησε επίσης ότι μαθήματα και προβολές θα γίνονται σε μαθητές ηλικίας περίπου 14 ετών και άνω συνοδευόμενα από ειδικά διαμορφωμένο εκπαιδευτικό υλικό. Στόχος είναι φυσικά και σε αυτή την περίπτωση, όπως διευκρίνισε η Μπορν, η ευαισθητοποίηση γύρω από το πρόβλημα της «υπερέκθεσης στις οθόνες και της υπερπροβολής της βίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», καθώς και η αντιμετώπιση της διάδοσης της ιδεολογίας της «manosphere».

Και στη χώρα μας; Δεν θέλουμε να είμαστε απαισιόδοξοι, αλλά αυτά μοιάζουν ψιλά γράμματα για ένα «περιβάλλον» στο οποίο δύο χρόνια πριν κανάλια εθνικής εμβέλειας ανταγωνίζονταν σε ακρότητες και ανόητους χαρακτηρισμούς (όπως «πορνό») ξιφουλκώντας εναντίον της προβολής σε μαθητές της ταινίας «Αγόρια στο ντους» του Σουηδού Κρίστιαν Ζέτεμπεργκ, αν και ήταν ένα -εκπαιδευτικά εγκεκριμένο- τρυφερό και ευαίσθητο κινηματογραφικό σχόλιο πάνω στα στερεότυπα του ανδρισμού που ξεκινούν από πολύ νωρίς στη σχολική ηλικία των αγοριών. Ή και για μια κυβέρνηση που θεωρεί ότι εκπαιδευτική πολιτική και ενδεικνυόμενα μέτρα κατά της παραβατικότητας είναι ο διαχωρισμός των μαθητών σε σχολεία για καλά και… κακά παιδιά.