«Η μαζική δολοφονία των Παλαιστινίων εγκρίθηκε από σχεδόν όλες τις δυτικές χώρες»

«Οι κοινωνικές ανισότητες ως ηθική πρόκληση για τη δημοκρατία», με έμφαση στα γεγονότα που συντελούνται σήμερα στη Γάζα, ήταν το θέμα που ανέπτυξε ο διεθνούς φήμης καθηγητής Ντιντιέ Φασέν, στους τρίτους Δελφικούς Διαλόγους που φέτος εστίασαν στο σύνθετο ζήτημα «Βιοπολιτική, Βιοηθική και Δημοκρατία». Οι προσκεκλημένοι ομιλητές, επιφανείς στοχαστές και επιστήμονες παγκοσμίου εμβέλειας, παρευρέθηκαν στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών (ΕΠΚεΔ) το διάστημα 20-21 Ιουνίου. Εξέφρασαν διαφορετικές απόψεις επί του θέματος, τοποθετήθηκαν και ανέλυσαν τις ραγδαίες εξελίξεις σε τομείς όπως η ιατρική, η βιοϊατρική, η γενετική τεχνολογία, η επιστήμη των υπολογιστών και η φυσική που, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, παρέχουν στα πολιτικά και τα οικονομικά κέντρα εξουσίας εξελιγμένα εργαλεία βιοπολιτικής – μηχανισμούς διαχείρισης, ρύθμισης, επιτήρησης και διαμόρφωσης κρίσιμων πτυχών της ανθρώπινης ζωής.

Ο Παναγιώτης Ροϊλός, καθηγητής Νεοελληνικών Σπουδών, κάτοχος της Εδρας «Γιώργος Σεφέρης» και καθηγητής Συγκριτικής Κριτικής Θεωρίας και Γραμματολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, εισήγαγε το διεθνές πρόγραμμα «Δελφικοί Διάλογοι» το 2023, όταν ανέλαβε πρόεδρος στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών, καθώς όραμά του είναι «να καταστεί εκ νέου ομφαλός του σύγχρονου διεθνούς πολιτισμού», όπως έχει δηλώσει, μέσα από ένα σύνολο δράσεων και πρωτοβουλιών που προάγουν την κριτική σκέψη και τη σφαιρική προσέγγιση σε ζητήματα που αποτελούν προκλήσεις της εποχής.

Με στόχο τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού και παγκόσμιου πνευματικού κέντρου οι διοργανώσεις που προηγήθηκαν (2023, «Τεχνολογία και Δημοκρατία», 2024 «Δημοκρατία και Πολιτισμός στην Εποχή του Μετα-ανθρώπινου» που πραγματοποιήθηκαν με την υποστήριξη της Eurolife FFH όπως και η φετινή) φιλοξένησαν στους Δελφούς προσωπικότητες παγκοσμίου φήμης. Αξίζει να σημειωθεί ότι το live των τρίτων Δελφικών Διαλόγων που είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του Κέντρου, αναμένεται να συγκεντρώσει περισσότερες από 400.000 προβολές.

Ανάμεσα στους φετινούς προσκεκλημένους λοιπόν ήταν κι ο Γάλλος γιατρός, κοινωνιολόγος και ανθρωπολόγος Ντιντιέ Φασέν, διεθνώς αναγνωρισμένος για το διεπιστημονικό έργο του και την προσφορά του στην κοινωνία των πολιτών. Εχει μελετήσει διεξοδικά ζητήματα ανισότητας, μεταναστευτικής πολιτικής, της ζωής των προσφύγων, της αστυνομικής βίας ενάντια στους Ρομά («Ο θάνατος ενός ταξιδιώτη», εκδ. Πόλις, μτφρ. Μανώλης Πιμπλής), έχει εργαστεί ως γιατρός και ανθρωπολόγος στην Ινδία, τη Σενεγάλη, το Κονγκό, τη Νότια Αφρική, τον Ισημερινό και έχει ασχοληθεί με θέματα δικαιοσύνης, υγείας, ηθικής, πολιτικής.

Στο πρόσφατο βιβλίο του «Για τη συναίνεση στον αφανισμό της Γάζας» (εκδ. Πόλις, 2024, μτφρ. Γιώργος Καράμπελας), ασκεί έντονη κριτική στις δυτικές κυβερνήσεις για την απάθεια με την οποία αντιμετώπισαν και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τη γενοκτονία των Παλαιστινίων αλλά και για τη στήριξη που προσφέρουν στην πολιτική του Ισραήλ. Αναλύει πώς η ηθική παραίτηση των πολιτικών και των διανοουμένων, προκάλεσε «μια τεράστια πληγή στην ηθική τάξη του κόσμου». Γι’ αυτή την ηθική κατάρρευση μας μιλάει στη συνέντευξη που ακολουθεί και αφήνει μια χαραμάδα ελπίδας «από τους πολίτες του κόσμου που είναι βαθύτατα συγκλονισμένοι από όσα συμβαίνουν στα Κατεχόμενα Εδάφη και από τη στήριξη που προσφέρουν οι ηγέτες τους».

● Στο βιβλίο σας «Για τη συναίνεση στον αφανισμό της Γάζας», που κυκλοφόρησε το 2024, ασκείτε δριμεία κριτική στη στάση που κράτησαν οι δυτικές κυβερνήσεις απέναντι στην πολιτική του Ισραήλ. Εναν χρόνο αργότερα, η κατάσταση παραμένει ίδια και χειρότερη. Πώς σχολιάζετε τις εξελίξεις;

Αυτό που επιχείρησα να κάνω στο βιβλίο μου ήταν να χτίσω ένα αρχείο των έξι μηνών που ακολούθησαν τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο Ισραήλ, επιθέσεις που οδήγησαν στην καταστροφή της Γάζας και στη σφαγή του πληθυσμού της, ξεκινώντας από την επόμενη ημέρα.

Ηθελα να δείξω ότι η μαζική δολοφονία των Παλαιστινίων εγκρίθηκε και δικαιολογήθηκε από σχεδόν όλες τις δυτικές χώρες –δηλαδή, από τις κυβερνήσεις τους, μέρος των ελίτ τους, τα περισσότερα από τα κυρίαρχα ΜΜΕ– στο όνομα του δικαιώματος του Ισραήλ στην αυτοάμυνα χωρίς κανένα όριο. Αυτό που πρότεινα ήταν μια κριτική ανάλυση πώς φτάσαμε σε αυτήν την ηθική και πολιτική αποτυχία – την εγκατάλειψη ενός λαού στα χέρια εγκληματιών ηγετών, κατά των οποίων το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο έχει εκδώσει εντάλματα σύλληψης.

Τρεις εβδομάδες μετά την έναρξη της ισραηλινής επιχείρησης στη Γάζα, έγραψα ένα άρθρο προειδοποιώντας για τον κίνδυνο γενοκτονίας. Δέχτηκα λυσσαλέες επιθέσεις. Τώρα, όμως, οργανισμοί του ΟΗΕ, διεθνείς ΜΚΟ, ισραηλινές ομάδες και διακεκριμένοι ειδικοί στις μαζικές δολοφονίες έχουν επιβεβαιώσει ότι διεπράχθη –και συνεχίζει να διαπράττεται– γενοκτονία, ενώ η Ευρωπαϊκή Ενωση εξακολουθεί να αναρωτιέται αν το Ισραήλ παραβίασε τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Γάζα, για να αποφασίσει αν θα διακόψει τη συνεργασία μαζί του.

● Γράφετε στο βιβλίο ότι η διεθνής αποδοχή της ισραηλινής στρατιωτικής επιχείρησης στη Λωρίδα της Γάζας και η συγκατάθεση των περισσότερων δυτικών κυβερνήσεων, «αποτελεί μια τεράστια κηλίδα στην ηθική τάξη του κόσμου». Μπορείτε να μας αναπτύξετε τη θέση σας;

Η συγκατάθεση μπορεί να είναι παθητική ή ενεργητική. Η παθητική σημαίνει ότι αφήνεις να συμβούν τα πράγματα χωρίς να τα εμποδίσεις. Αυτή ήταν η περίπτωση των χωρών που απέρριψαν το αίτημα για κατάπαυση του πυρός στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Η ενεργητική συγκατάθεση σημαίνει ενεργή υποστήριξη. Αυτό έγινε με τις δυτικές χώρες που απέστειλαν βαριά οπλικά συστήματα τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στις μαζικές δολοφονίες στη Γάζα.

Οχι μόνο συμμετείχαν στην καταστροφή της περιοχής και των κατοίκων της, αλλά καταπίεσαν και κάθε φωνή διαφωνίας – ακόμα και εκείνες που υπενθύμιζαν την καταπίεση που υφίστανται οι Παλαιστίνιοι ή απλώς ζητούσαν κατάπαυση του πυρός. Η συναίνεση στη σφαγή του λαού θα μείνει ανεξίτηλη ντροπή για τις δυτικές χώρες και τους συμμάχους τους. Εχασαν και το τελευταίο ίχνος αξιοπιστίας για να υπερασπίζονται τους δημοκρατικούς κανόνες και τα ανθρώπινα δικαιώματα στον κόσμο.

● Ο παλαιστινιακός λαός παραμένει υπό ασφυκτικό αποκλεισμό. Εκατομμύρια αντιμετωπίζουν λιμό, χιλιάδες άμαχοι ανάμεσά τους γυναίκες και παιδιά έχουν σκοτωθεί ή ακρωτηριαστεί, ενώ η χώρα έχει ισοπεδωθεί, τα νοσοκομεία έχουν καταστραφεί. Μπορούν όλα αυτά τα εγκλήματα να δικαιολογούνται με το πρόσχημα της «ασφάλειας» του Ισραήλ;

Πράγματι, δύο εκατομμύρια Παλαιστίνιοι στη Γάζα έχουν οδηγηθεί σήμερα στην πείνα, εξαιτίας της εκστρατείας λιμοκτονίας που έχει οργανώσει το κράτος του Ισραήλ. Εκτίθενται, επίσης, όλο και περισσότερο σε αφυδάτωση, αφού ο στρατός έχει καταστρέψει το δίκτυο ύδρευσης.

Η μέγιστη μορφή σκληρότητας εκφράζεται όταν απελπισμένοι άνθρωποι που επιχειρούν να πάρουν λίγο φαγητό σε σημεία διανομής, εκτελούνται από στρατιώτες ή τανκς. Επίσημα, οι απώλειες είναι 56.000, αν και ο αριθμός αυτός είναι πολύ υποτιμημένος. Μελέτες από το Πανεπιστήμιο Brown για τους πολέμους σε Αφγανιστάν και Ιράκ δείχνουν ότι οι έμμεσοι θάνατοι –λόγω καταστροφής υποδομών, νοσοκομείων, υποσιτισμού και λοιμώξεων– είναι τετραπλάσιοι των άμεσων. Ετσι, ο πραγματικός αριθμός των νεκρών μπορεί να ξεπερνά τις 250.000, τουλάχιστον το 80% αυτών άμαχοι.

Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, κατά τον πρώτο χρόνο της ισραηλινής επιχείρησης σκοτώθηκαν στη Γάζα περισσότερα παιδιά από ό,τι σε όλους τους πολέμους του κόσμου τα τελευταία τέσσερα χρόνια.

Εγγυώνται αυτά τα εγκλήματα την ασφάλεια του Ισραήλ; Σαφώς όχι. Αλλά αυτό δεν ήταν ο πραγματικός στόχος της επιχείρησης. Οι στόχοι ήταν δύο: βραχυπρόθεσμα, η παραμονή του πρωθυπουργού στην εξουσία για να αποφύγει τη δίωξη και πιθανή φυλάκιση για διαφθορά· μακροπρόθεσμα, η κατάκτηση ολόκληρης της Παλαιστίνης, «Από τον ποταμό έως τη θάλασσα», όπως αναφέρει το πρόγραμμα του κόμματός του.

● Οι μαζικές διαδηλώσεις που διοργανώνονται σε πολλές χώρες είναι πράξεις συλλογικής αντίστασης ενάντια στον αφανισμό των Παλαιστινίων;

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε πως, παρά τις κυβερνήσεις τους, πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο –συμπεριλαμβανομένων των δυτικών χωρών– είναι βαθύτατα συγκλονισμένοι από όσα συμβαίνουν στα Κατεχόμενα Εδάφη και από τη στήριξη που προσφέρουν οι ηγέτες τους.

Υπάρχει ένα βαθύ ρήγμα ανάμεσα σε αυτούς που υπερασπίζονται το διεθνές δίκαιο, ιδίως το ανθρωπιστικό και το δίκαιο πολέμου, και ζητούν μια δίκαιη ειρήνη στην περιοχή.

● Ο πρωθυπουργός του Ισραήλ Μπενιαμίν Νετανιάχου υποστηρίζει ότι όσοι ασκούν κριτική στο Ισραήλ είναι αντισημίτες. Ποια είναι η θέση σας;

«Η ταύτιση της κριτικής στο Ισραήλ ή στον σιωνισμό με τον αντισημιτισμό και η ποινικοποίηση όσων την ασκούν είναι στρατηγική συγκάλυψης των εγκλημάτων του κράτους του Ισραήλ στο όνομα του σιωνισμού»

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν είναι ο μόνος που εργαλειοποιεί τον αντισημιτισμό. Στις ΗΠΑ, στη Γερμανία, στη Γαλλία και σε πολλές άλλες δυτικές χώρες, το ίδιο επιχείρημα χρησιμοποιείται από κυβερνήσεις, διανοούμενους και συχνά αναπαράγεται από δημοσιογράφους. Και εγώ προσωπικά έχω κατηγορηθεί γι’ αυτό.

Ωστόσο, υπάρχουν δύο σημαντικοί διεθνείς ορισμοί του αντισημιτισμού που μας θυμίζουν τι πραγματικά είναι: η Διεθνής Συμμαχία Μνήμης του Ολοκαυτώματος (IHRA), που υπογράφτηκε το 2016 από 31 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ, δηλώνει ότι «η κριτική προς το Ισραήλ, αντίστοιχη με εκείνη που ασκείται σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, δεν μπορεί να θεωρηθεί αντισημιτισμός».

Η Διακήρυξη της Ιερουσαλήμ για τον Αντισημιτισμό (2020), που υπογράφτηκε από 350 ειδικούς στις εβραϊκές σπουδές, αναφέρει ακόμα ότι «η κριτική ή η εναντίωση στον σιωνισμό ως μορφή εθνικισμού» ή «η σύγκριση του Ισραήλ με άλλες ιστορικές περιπτώσεις, όπως ο αποικιοκρατισμός ή το απαρτχάιντ» δεν είναι αντισημιτισμός. Η ταύτιση της κριτικής στο Ισραήλ ή στον σιωνισμό με τον αντισημιτισμό και η ποινικοποίηση όσων την ασκούν είναι στρατηγική συγκάλυψης των εγκλημάτων του κράτους του Ισραήλ στο όνομα του σιωνισμού.

● Το εφιαλτικό σχέδιο του προέδρου των ΗΠΑ Τραμπ και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Νετανιάχου, να μετατραπεί η Παλαιστίνη σε «ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» με ταυτόχρονη εκτόπιση 2,3 εκατομμυρίων ανθρώπων, είναι εφικτό;

«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με τη διεθνή νομολογία, η εθνοκάθαρση θεωρείται συστατικό στοιχείο της γενοκτονίας»

Πρόκειται φυσικά για ένα γελοίο σχέδιο. Πρώτον, οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τη γη τους. Και δεύτερον, ακόμα και αν ήθελαν, καμία άλλη χώρα δεν είναι διατεθειμένη να τους δεχθεί. Αλλά το σχέδιο αυτό αποκαλύπτει πόσο πολύ έχει εδραιωθεί η ιδέα της εθνοκάθαρσης – όχι μόνο στο Ισραήλ αλλά και σε ορισμένες δυτικές χώρες. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, σύμφωνα με τη διεθνή νομολογία, η εθνοκάθαρση θεωρείται συστατικό στοιχείο της γενοκτονίας.

Εχετε διατελέσει αντιπρόεδρος της οργάνωσης «Γιατροί Χωρίς Σύνορα». Πώς θα περιγράφατε το έργο της οργάνωσης;

Οι «Γιατροί Χωρίς Σύνορα», όπως και άλλες διεθνείς ανθρωπιστικές οργανώσεις - καθώς και η UNRWA, η οποία έχει απαγορευτεί από το κράτος του Ισραήλ να συνεχίσει το έργο της – επιτελούν ένα εξαιρετικά δύσκολο και θαρραλέο έργο.

● Ποιο ήταν το θέμα της εισήγησής σας στους τρίτους Δελφικούς Διαλόγους;

Το θέμα των Διαλόγων ήταν «Βιοπολιτική και Δημοκρατία». Η βιοπολιτική αφορά την πολιτική της ζωής. Η δημοκρατία έχει ως θεμελιώδη αρχή την ισότητα. Ανέλυσα λοιπόν τον τρόπο με τον οποίο αυτή η αρχή δεν εφαρμόζεται στη Γάζα, μελετώντας την πολιτική της άνισης ζωής που εφαρμόζει το Ισραήλ και υποστηρίζουν οι δυτικές χώρες.

Αν λάβουμε υπόψη τις εκτιμήσεις για τον αριθμό των θυμάτων και από τις δύο πλευρές, είναι πιθανό να έχουν σκοτωθεί περίπου τριακόσιες φορές περισσότεροι Παλαιστίνιοι πολίτες απ’ ό,τι Ισραηλινοί. Ακόμα και οι νεκροί βεβηλώνονται στη Γάζα – τα σώματά τους εγκαταλείπονται να τα φάνε τα σκυλιά, απομακρύνονται με μπουλντόζες ή θάβονται σε ομαδικούς τάφους. Δεν υπάρχει κανένα όριο στην απαξίωση της παλαιστινιακής ζωής.

ℹ️ Ο Ντιντιέ Φασέν, είναι καθηγητής στο Collège de France, όπου κατέχει την έδρα «Ηθικά Ζητήματα και Πολιτικά Προβλήματα στις Σύγχρονες Κοινωνίες», καθώς και στο Institute for Advanced Study, στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών του Princeton. Είναι πρόεδρος της Γαλλικής Ιατρικής Επιτροπής για τους Πρόσφυγες, υπήρξε ιδρυτής και διευθυντής του Διεπιστημονικού Ινστιτούτου Ερευνας για τα Κοινωνικά Προβλήματα-IRIS, της École des Hautes Études en Sciences Sociales και πρώην αντιπρόεδρος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, ενώ έχει τιμηθεί για το έργο του με πολλές διακρίσεις.