Eminem: Το ραπ άλμπουμ που έσπασε το φράγμα της πολιτική ορθότητας κλείνει 25 χρόνια

Με την κυκλοφορία του τον Μάιο του 2000, το τρίτο του στούντιο άλμπουμ δεν ήταν μόνο μια μουσική συμβουλή – ήταν μια πολιτισμική ρήξη. Ο Slim Shady, το σκοτεινό και βίαιο change ego του Eminem, εμφανίστηκε πιο προκλητικός από ποτέ, χρησιμοποιώντας την πρώτη κιόλας στιγμή του δίσκου για να προκαλέσει όσους τον κατέκριναν: «Κάντε μου μήνυση», λέει στον πρόλογο του δίσκου, θέτοντας τον τόνο για όσα θα ακολουθήσουν.

Βία, σάτιρα και πολιτισμική κατακραυγή

Το τραγούδι Kill You περιέχει φράσεις που μιλούν για επιθέσεις στη μαμά του, φανταστική σύμπραξη με τον O.J. Simpson και παραδοχή ότι «εφηύρε τη βία». Οι στίχοι είναι εξοργιστικοί και συχνά απάνθρωποι, αλλά ο τρόπος εκφοράς τους –σαν να βγαίνουν από κάποιον καρτουνίστικο δικαστικό γελωτοποιό– δίνει στο μήνυμα μια αλλόκοτη αντίληψη σάτιρας.

Ο δίσκος αυτός πούλησε πάνω από 35 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως και κατέστησε τον Eminem τον πιο πολυσυζητημένο καλλιτέχνη στον πλανήτη, έναν αντι-ήρωα που μπορούσε να κατακρίνεται από όλους αλλά ταυτόχρονα να κυριαρχεί στα charts. Ήταν η εποχή που μια κοινωνία που προσπαθούσε να παραμείνει «πολιτικά ορθή» αντιμετώπισε κατά μέτωπο τη βίαιη, αθυρόστομη και βαθιά σατιρική έκφραση της αντίδρασης σε αυτή την ορθότητα.

Η πρόκληση ως εργαλείο και τα όρια της σάτιρας

Για τον Anthony Bozza, δημοσιογράφο του Rolling Stone και συγγραφέα του βιβλίου Whatever You Say I Am: The Life and Times of Eminem, ο Eminem δεν ήταν μόνο ένας τραγουδιστής οργής – ήταν ένας καθρέφτης της εποχής του. Το change ego του Slim Shady δημιουργήθηκε, όπως εξηγεί, ως μια πρωτοπειρία να διαρρήξει τη φούσκα της πολιτικής ορθότητας που κυριάρχησε στα τέλη της δεκαετίας του ’90.

Το αποτέλεσμα ήταν μια αδυσώπητη κριτική σε όλους: από τον Πρόεδρο Κλίντον ως τα boybands και την popular παίδευση του MTV. Η απήχησή του δεν περιορίστηκε μόνο στη νεολαία, αλλά άλλαξε ριζικά την οπτική των λευκών μουσικοκριτικών και ακροατών απέναντι στη hip-hop, κάνοντάς την ένα πλήρως αποδεκτό και κυρίαρχο ρεύμα.

“Το λευκό σκουπίδι” που έγινε η κραυγή μιας γενιάς

Ο Eminem δεν εμφανίστηκε από το πουθενά. Μεγάλωσε στη φτώχεια, σε μια καραβάνια στις υποβαθμισμένες περιοχές του Ντιτρόιτ, γιος ανύπαντρης μητέρας, θύμα bullying στο σχολείο, αποκλεισμένος από κάθε μορφή κοινωνικής ανόδου. Από το περιθώριο, όμως, ανέβηκε τα σκαλοπάτια της τοπικής σκηνής conflict rap και κατέκτησε τον κόσμο – με ταλέντο, ευφυΐα και οργή.

Το 1999, κυκλοφόρησε το The Slim Shady LP και ένα χρόνο μετά, με το The Marshall Mathers LP, ο Eminem παρουσίασε μια πιο ώριμη, πολύπλευρη άποψη του εαυτού του. Το εξώφυλλο του άλμπουμ τον δείχνει να κάθεται έξω από το πατρικό του σπίτι με κλειστά παράθυρα, μια εικόνα-σύμβολο του αμερικανικού ονείρου που κατέρρευσε.

Η αποδοχή, η αντίδραση και η κληρονομιά

Η μουσική του ήταν ωμή, προκλητική, αλλά και έντονα προσωπική. Ο Eminem διαπραγματεύτηκε ζητήματα όπως η βία, η φτώχεια, η πατρική απουσία και η κατάρρευση της κοινωνικής συνοχής – θέματα που δεν άγγιζε καμία mainstream παίδευση τότε. Και όμως, την ίδια στιγμή που ράπαρε «ο Will Smith δεν χρειάζεται να βρίζει στα τραγούδια του / Εγώ χρειάζομαι, οπότε γαμήστε τον και γαμήστε και εσάς», έπαιζε με τους μηχανισμούς της βιομηχανίας, κυριαρχώντας στα MTV VMAs με εκατοντάδες σωσίες του επί σκηνής.

Η σύμπραξη του με τον Dr Dre του προσέφερε κύρος μέσα στη μαύρη hip-hop κοινότητα, ενώ το παράδοξο της συνύπαρξης σκληρής σάτιρας με μουσική ευφυΐα καθιστούσε το έργο του αμφιλεγόμενο αλλά αναντίρρητα επιδραστικό.

Ένα άλμπουμ που άνοιξε πληγές – και επιπλέον ματώνει

Το The Marshall Mathers LP δεν είναι εύκολο να ακουστεί – ούτε τότε ούτε τώρα. Οι στίχοι του είναι βίαιοι, σεξιστικοί και σκοτεινά σαρκαστικοί. Είναι όμως ένα έργο που κατέγραψε την εσωτερική διάλυση της αμερικανικής κοινωνίας, έδωσε κραυγή σε μια χαμένη γενιά και προσδιόρισε το περιορισμοί μέσα στο οποίο ο μοντέρνος καλλιτέχνης μπορεί να συνδυάζει τον ρόλο του διασκεδαστή με αυτόν του κοινωνικού ανατόμου.

25 χρόνια μετά, ο δίσκος παραμένει τολμηρός, δύσπεπτος και διχαστικός – ακριβώς όπως και ο δημιουργός του. Και ενδεχομένως αυτό να είναι και το μεγαλύτερο του επίτευγμα: ότι συνεχίζει να γεννά συζητήσεις, να διχάζει και να αντανακλά, με τον πιο σκληρό τρόπο, τις αντιφάσεις μιας ολόκληρης εποχής.