Αληθινός πόλεμος, fake εικόνα: Τα 100 εκατ. views των ψεύτικων βίντεο που «καίνε» το Ιράν, το Ισραήλ και τη Δύση

Από τη στιγμή που το Ισραήλ εξαπέλυσε πυραυλικές επιθέσεις στο Ιράν στις 13 Ιουνίου, ένα νέο μέτωπο έχει ανοίξει – όχι στο έδαφος, αλλά στα κοινωνικά δίκτυα. Είναι η μάχη της…ψεύτικης εικόνας.

Η πλατφόρμα BBC Verify κατέγραψε κύμα παραπληροφόρησης με στόχο να υπερπροβάλει την αντίδραση της Τεχεράνης, να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα και να πολώσει ακόμη περισσότερο τις εντυπώσεις του κοινού.

Στο επίκεντρο αυτής της ψηφιακής θύελλας βρίσκονται βίντεο και εικόνες παραχθέντα με τεχνητή νοημοσύνη (AI) – είτε για να επιδείξουν ανύπαρκτα πλήγματα κατά του Ισραήλ, είτε για να δείξουν ότι οι Ιρανοί δήθεν στηρίζουν τις ισραηλινές επιχειρήσεις.

Πλαστά βίντεο, πραγματική επιρροή

Τα τρία πιο δημοφιλή ψευδή βίντεο που εντόπισε το BBC έχουν συγκεντρώσει πάνω από 100 εκατομμύρια προβολές συνολικά. Ανάμεσά τους: εικόνες που απεικονίζουν δεκάδες πυραύλους να πέφτουν στο Τελ Αβίβ και υποτιθέμενα πλάνα από νυχτερινές επιθέσεις που είναι δύσκολο να επαληθευτούν. Ένα βίντεο που έφτασε τα 27 εκατομμύρια views δείχνει ισραηλινά F-35 να καταστρέφονται — κάτι που καμία αξιόπιστη πηγή δεν έχει επιβεβαιώσει.

Η Lisa Kaplan, επικεφαλής του αναλυτικού οργανισμού Alethea, τόνισε πως αν τα βίντεο αυτά ήταν αληθινά, το Ιράν θα είχε καταστρέψει το 15% του ισραηλινού στόλου των F-35. Αντιθέτως, πρόκειται για προϊόντα παραποίησης ή videogames — όπως το viral TikTok με 21 εκατ. προβολές που προέρχεται από εξομοιωτή πτήσης.

Ο πόλεμος των αφηγήσεων

Οι ψευδείς αφηγήσεις δεν περιορίζονται μόνο στο ιρανικό στρατόπεδο. Λογαριασμοί φιλοϊσραηλινών θέσεων επανακυκλοφόρησαν παλαιότερα βίντεο από διαδηλώσεις στο Ιράν, υποστηρίζοντας ότι δείχνουν τον λαό να στρέφεται κατά του καθεστώτος και να στηρίζει το Ισραήλ.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ψευδή βίντεο φέρεται να δείχνει Ιρανούς να φωνάζουν «We love Israel» στους δρόμους της Τεχεράνης – κάτι που οι ειδικοί αναγνωρίζουν εύκολα ως AI δημιούργημα.

«Super-spreaders» και ρωσική εμπλοκή

Ορισμένοι λογαριασμοί, όπως το Daily Iran Military, υπερδιπλασίασαν το κοινό τους μέσα σε λίγες μέρες – από 700.000 σε 1,4 εκατ. ακολούθους στο X. Πρόκειται για λογαριασμούς που εμφανίζονται με επίσημα usernames και blue ticks, αλλά κανείς δεν γνωρίζει ποιος τους διαχειρίζεται.

Σύμφωνα με την Kaplan, δίκτυα ρωσικής επιρροής έχουν στραφεί πλέον από τον πόλεμο στην Ουκρανία στη δυσφήμιση δυτικών οπλικών συστημάτων, όπως το F-35, τα οποία η Μόσχα δεν μπορεί να ανταγωνιστεί στρατιωτικά.

Τεχνητή νοημοσύνη… χωρίς φρένο

Η Emmanuelle Saliba από την Get Real αναφέρει πως πρόκειται για «την πρώτη φορά που βλέπουμε παραγωγική AI (generative ΑΙ) να χρησιμοποιείται σε τέτοια κλίμακα σε σύρραξη». Πλαστά βίντεο με φορτηγά γεμάτα πυραύλους να βγαίνουν από ιρανικό βουνό — με βράχια να κινούνται μόνα τους — παρουσιάζονται ως αληθινά από το Grok, τον AI βοηθό του X.

Το ίδιο το X δεν απάντησε στο αίτημα του BBC για σχολιασμό της συμπεριφοράς του chatbot, το οποίο επανειλημμένα επιβεβαίωνε ότι τα πλαστά βίντεο είναι αυθεντικά.

Οι πλατφόρμες στην πίεση

Το TikTok δήλωσε ότι ακολουθεί αυστηρές πολιτικές για την απομάκρυνση ψευδούς περιεχομένου, όμως εκατομμύρια χρήστες έχουν ήδη εκτεθεί. Η Meta (Instagram) δεν απάντησε στις ερωτήσεις του BBC.

Ο ερευνητής Matthew Facciani εξηγεί πως τέτοιο περιεχόμενο εξαπλώνεται επειδή οι άνθρωποι τείνουν να διαμοιράζουν εύκολα βίντεο που συνάδουν με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις ή τους προκαλούν έντονα συναισθήματα. Αυτό, λέει, είναι που δίνει «φτερά» στην παραπληροφόρηση: συγκίνηση, απλοποίηση και πολιτική ταύτιση.