5 σενάρια για τη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν και τον «πόνο» που θα προκαλέσει στις αγορές και την τσέπη μας

Η επίθεση του Ισραήλ σε πυρηνικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις του Ιράν και τα σφοδρά αντίποινα της Τεχεράνης ανοίγουν μια νέα, άκρως εκρηκτική φάση στη Μέση Ανατολή — και φέρνουν ξανά στο προσκήνιο τον πιο καυτό παράγοντα κινδύνου για τις αγορές: το πετρέλαιο.

Το μπρεντ ξεπέρασε ακόμη και τα 78 δολάρια το βαρέλι, ενώ το αμερικανικό WTI άγγιξε 77 δολάρια. Σε τροχιά απογείωσης βρέθηκαν επίσης το χρυσό, αλλά και το δολάριο (στο οποίο οι επενδυτές είχαν επί μήνες γυρίσει την πλάτη), ενώ οι αγορές μετοχών ήρθαν αντιμέτωπες με ελεγχόμενη αιμορραγία.

Οι αναλυτές της Lazard Geopolitical Advisory εξετάζου 5 βασικά σενάρια για την εξέλιξη της κρίσης και τον αντίκυπό της στις αγορές, την παγκόσμια οικονομία και κατά συνέπεια στην τσέπη μας.

Το βασικό σενάριο: Άμεση αντιπαράθεση Ιράν–Ισραήλ

Στο πιο πιθανό σενάριο, η ιρανική απάντηση στην ισραηλινή επίθεση περιορίζεται στα άμεσα χτυπήματα εναντίον ισραηλινών στόχων. Η τιμή του πετρελαίου αυξάνεται κατά 10–20 δολάρια ανά βαρέλι, με άμεσο αντίκτυπο στο κόστος ενέργειας και προϊόντων στη Μέση Ανατολή.

Ήδη η ρητορική είναι αιχμηρή: ο Νετανιάχου δηλώνει ότι οι ισραηλινές επιθέσεις θα συνεχιστούν «για όσο χρειαστεί»,  ενώ ο Τραμπ προειδοποιεί ότι το επόμενο χτύπημα «θα είναι ακόμη πιο σκληρό».

Ακριβότερο πετρέλαιο κατά 20 δολάρια το βαρέλι σημαίνει σημαντική διαφορά στην τιμή της βενζίνης, αλλά και άνοδο στις τιμές μιας σειράς προϊόντων που επηρεάζονται από το κόστος των καυσίμων και των μεταφορών.

Σενάριο 2: Επίθεση σε αμερικανικούς στόχους

Αν το Ιράν επιλέξει να πλήξει αμερικανικούς στρατιωτικούς ή διπλωματικούς στόχους στη Μέση Ανατολή, η τιμή του πετρελαίου ενδέχεται να κινηθεί προς τα 90 δολάρια. Το σενάριο αυτό ενέχει μεσαίο έως υψηλό κίνδυνο για τις παγκόσμιες αγορές, σύμφωνα με τη Lazard.

Σενάριο 3: Πλήγμα σε ενεργειακές υποδομές στον Κόλπο

Πιο ανησυχητική τροπή θα ήταν μια επίθεση του Ιράν σε υποδομές πετρελαίου και φυσικού αερίου στον Περσικό Κόλπο. Αν χαθεί παραγωγή 1,7 εκατ. βαρελιών ημερησίως από το Ιράν —ποσότητα που ισοδυναμεί με το 1,6% της παγκόσμιας προσφοράς— η τιμή μπορεί να εκτοξευθεί στα 105 δολάρια. Το κατά πόσον η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ θα καλύψουν το κενό είναι αβέβαιο: αφενός διαθέτουν 3–4 εκατ. βαρέλια ημερησίως εφεδρικής παραγωγής, αφετέρου δεν αποκλείεται να αποφύγουν να φανούν «συνεργοί» του Ισραήλ.

Σενάριο 4: Κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ

Το πιο ακραίο —αλλά όχι πια αδιανόητο— σενάριο είναι το μπλοκάρισμα των Στενών του Ορμούζ από το Ιράν. Από εκεί διέρχεται το 30% του παγκόσμιου πετρελαίου που μεταφέρεται δια θαλάσσης και το 20% του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Αναλυτές της Goldman Sachs προειδοποιούν πως κάτι τέτοιο θα σπρώξει την τιμή του Brent πάνω από τα 100 δολάρια. Η JPMorgan τοποθετεί τον πήχη στα 120 δολάρια, με κίνδυνο εκρηκτικού πληθωρισμού και σοβαρής διατάραξης των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων.

Ιρανός βουλευτής επιβεβαίωσε σήμερα πως το σενάριο αυτό εξετάζεται σοβαρά. Εκτιμάται πάντως ότι αν το όπλο αυτό βγει από τη φαρέτρα, ο στενός διάδρομος είναι κρίσιμος και για το Ιράν, ενώ οι ΗΠΑ και η Κίνα δεν θα διστάσουν να παρέμβουν ναυτικά για να τον ανοίξουν.

Σενάριο 5: Ελεγχόμενες αντιδράσεις

Παρά την ένταση, οι αγορές δεν προεξοφλούν ακόμη γενικευμένη καταστροφή. Το πετρέλαιο κινείται σε επίπεδα που είχαμε δει και τον Ιανουάριο, ο S&P απλώς «σβήνει» τα κέρδη μιας εβδομάδας και το δολάριο ενισχύεται ως ασφαλές καταφύγιο. Αντίθετα, οι αποδόσεις των αμερικανικών ομολόγων ανεβαίνουν, ενδεικτικό του φόβου ότι το αυξανόμενο κόστος ενέργειας θα καθυστερήσει τις πολυαναμενόμενες μειώσεις επιτοκίων από τη Fed.

Όπως σημειώνει ο Mark Dowding της BlueBay Fixed Income, «ο κύριος μηχανισμός μετάδοσης του γεωπολιτικού κινδύνου είναι μέσω των τιμών του πετρελαίου — και θα παραμείνει ελεγχόμενος αν δεν υπάρξει δραματική κλιμάκωση από το Ιράν».

Επιστρέφει το φάντασμα του στασιμοπληθωρισμού;

Αναλυτές συγκρίνουν την κατάσταση με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία: το σοκ στις τιμές ενέργειας έπληξε την παγκόσμια ανάπτυξη αλλά πυροδότησε ένα νέο κύμα πληθωρισμού, που ανάγκασε τις κεντρικές τράπεζες να γίνουν πιο επιθετικές. Αν ο κύκλος χτυπημάτων και αντιποίνων διαρκέσει εβδομάδες, χωρίς να οδηγήσει σε γενικευμένο πόλεμο, τότε η απώλεια 600.000 βαρελιών ημερησίως θα περιορίσει τις αυξήσεις τιμών στα 5–10 δολάρια.

Όμως αν το Ιράν κλιμακώσει, φτάνοντας μέχρι την απόπειρα αποκλεισμού ή βομβαρδισμού εγκαταστάσεων, τότε το σοκ θα είναι παγκόσμιο. Οι ασφαλιστικές καλύψεις μεταφορών ήδη αυξάνονται, η παράκαμψη της Ερυθράς Θάλασσας μέσω Αφρικής επιβαρύνει τα κόστη μεταφοράς κατά $1 εκατ. ανά πλοίο, ενώ ο αντίκτυπος διαχέεται σε όλο το φάσμα της βιομηχανίας: από τα πλαστικά μέχρι τις αερομεταφορές.

Η Μέση Ανατολή επιστρέφει στην καρδιά του παγκόσμιου ρίσκου, σε μια περίοδο εύθραυστης παγκόσμιας ισορροπίας. Και οι επενδυτές, αν και δεν έχουν πανικοβληθεί ακόμη, δεν μπορούν πλέον να αγνοούν το ενδεχόμενο ενός γεωπολιτικού σοκ που θα φέρει πίσω τις αγορές, θα πυροδοτήσει νέο πληθωριστικό κύμα και θα επανεκκινήσει τη στασιμοπληθωριστική απειλή.